A wysoki PKB pewnie się do tego przyczynia, bo oznacza, że nasz kraj dobrze funkcjonuje? I to zwiększa nie tylko poczucie indywidualnego szczęścia, ale też zaufanie społeczne.

Jest trochę inaczej. Ludzie mają tendencję, żeby myśleć o sobie dobrze. I jeśli polepsza nam się poziom życia, uważamy, że to nasza własna zasługa. Nie wiążemy wtedy przyrostu swojego dobrostanu z działalnością państwa. Natomiast kiedy zaczyna być gorzej, ludzie mają poczucie, że wina leży na zewnątrz, na poziomie makro – czyli w działaniu państwa, jego instytucji lub innych czynników niezależnych od nas.

To chyba taki mechanizm obronny – jak dobrze, to my, a jak źle, to oni.

Tak. Ale z drugiej strony, badania porównawcze pokazują, że dobrze funkcjonujące demokracje mają więcej zadowolonych obywateli niż kraje rządzone autorytarnie lub mające w swoim niedawnym doświadczeniu niedemokratyczne rządy. Postrzegany przez obywateli cynizm polityków i zawiedzione zaufanie na długie lata pozostawiają ślady w świadomości obywateli. Ale dla poziomu szczęścia w skali makro znaczenie ma też rodzaj dominującej religii. Na przykład, w większości badań świetnie wypadają kraje skandynawskie. Nie są to kraje katolickie. Okazuje się więc, że typ religijności ma wpływ na to, jak ludzie się czują.

Można naukowo dowieść, dlaczego tak się dzieje?

Z typem religii wiążą się inne różnice makrosystemowe, np. poziom dobrobytu wyrażony chociażby w PKB, ale też na przykład częstotliwość kontaktów pozarodzinnych. Już od Maxa Webera, a potem z serii badań McClellanda, Ingleharta czy Schwartza wiadomo, że religia wiąże się z pewnymi postawami i motywacjami życiowymi. A te z kolei mają znaczenie i dla rozwoju ekonomicznego kraju, i dla szczęścia jednostek oraz całych społeczności.