Siedziba ETPC w strasburgu z lotu ptaka. Foto: Archiwum ETPC

Wszystkie sprawy (Czaja, Kapel, Kluska, Kowal, Kura, Lasota, Antoni Lewandowski, Płaczkowska, Rusin i Trznadel przeciwko Polsce), które rozpatrzył 2 października Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, dotyczą decyzji rzeszowskiego oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Oddział ten najpierw w 2001 r., na podstawie zaświadczeń lekarskich, przyznał wcześniejszą emeryturę rodzicom opiekującym się dziećmi chorymi m.in. ma epilepsję, astmę, skoliozę, przewlekłe alergie, a następnie rok później odebrał im prawo do tego świadczenia. ZUS zapytał bowiem o opinię głównego lekarza orzecznika, a ten w każdej z tych spraw stwierdził, że na podstawie zebranych dokumentów nie można uznać, iż dziecko wymaga stałej opieki rodzica i że schorzenie można zaliczyć do chorób wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 15 maja 1989 r. To na podstawie tego rozporządzenia były przyznawane wcześniejsze emerytury.

Tymczasem rodzice, zaraz po uzyskaniu prawa do emerytury, zrezygnowali z pracy, by opiekować się chorymi dziećmi. Jedna z takich spraw dotyczyła Albiny Rusin, matki chorego dziecka, która po przegranej w polskich sądach I i II instancji złożyła skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, ale ten odmówił rozpatrzenia jej. Rusin wniosła więc skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Zarzuciła polskim władzom naruszenie art. 1 protokołu nr 1 do konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Zgodnie z tym przepisem każda osoba ma prawo do poszanowania swego mienia i nikogo nie można pozbawiać własności, chyba że przemawia za tym interes publiczny.

ETPC uznał, że decyzje rzeszowskiego ZUS o cofnięciu prawa do wcześniejszej emerytury, podtrzymane następnie przez polskie sądy, były naruszeniem prawa do własności w rozumieniu art. 1 protokołu nr 1 do konwencji. Z tego powodu Trybunał zasądził na rzecz skarżących rodziców od 8 tys. do 12 tys. euro odszkodowania za straty materialne i moralne.

W uzasadnieniu wyroków Trybunał podkreślił, że zwłaszcza tam, gdzie w grę wchodzą podstawowe prawa człowieka, w tym prawo własności, władze publiczne muszą działać szybko i w spójny sposób. Tymczasem na przykład decyzja ZUS o przyznaniu Albinie Rusin wcześniejszej emerytury pozostawała w obrocie prawnym przez jedenaście miesięcy, zanim ZUS dostrzegł swój błąd. Potem przez ponad dwadzieścia miesięcy sprawę rozpatrywały polskie sądy - zauważył Trybunał. W tym czasie matka pozostawała bez żadnych świadczeń.
ETPC, PAP