Czytelnia Naukowa Miejskiej BIblioteki Publicznej w Jaworznie. Foto: Wikipedia.org

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał w wyroku w sprawie C-117/13, że państwo członkowskie może zezwolić bibliotekom na digitalizację, bez zgody podmiotów praw autorskich, niektórych znajdujących się w ich zbiorach  książek w celu udostępnienia ich na stanowiskach komputerowych w czytelni. Państwa członkowskie mogą, w określonych granicach i na określonych warunkach, w tym pod warunkiem uiszczenia na rzecz podmiotów praw autorskich godziwej rekompensaty, zezwolić użytkownikom na drukowanie na papierze lub utrwalanie na kluczu USB książek poddanych digitalizacji przez bibliotekę.

Na podstawie dyrektywy o prawie autorskim¹ twórcom przysługuje wyłączne prawo zezwalania na zwielokrotnianie i publiczne udostępnianie ich utworów lub zakazania takiego zwielokrotniania i udostępniania. Niemniej jednak, dyrektywa umożliwia państwom członkowskim ustanowienie w stosunku do tego prawa określonych wyjątków i ograniczeń. Taka możliwość istnieje w szczególności w przypadku ogólnodostępnych bibliotek, które w celu badań lub prywatnych studiów udostępniają użytkownikom znajdujące się w ich zbiorach utwory za pośrednictwem odpowiednio wyposażonych terminali. W niniejszej sprawie Bundesgerichtshof (federalny sąd najwyższy Niemiec) zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości o wyjaśnienie zakresu tego uprawnienia, z którego skorzystały Niemcy.

Bundesgerichtshof musi rozstrzygnąć spór między uniwersytetem technicznym w Darmstadt (Technische Universität Darmstadt) a niemieckim wydawnictwem Eugen Ulmer KG. Biblioteka uniwersytecka poddała digitalizacji książkę wydaną przez Eugen Ulmer², a następnie udostępniła ją na stanowiskach komputerowych zainstalowanych w czytelni. Biblioteka odrzuciła wysuniętą przez wydawnictwo ofertę zakupu i korzystania z wydanych przez nie podręczników (w tym książki, której dotyczy spór) w formie książek elektronicznych („E-books”). Wydawnictwo Eugen Ulmer stara się zapobiec poddawaniu digitalizacji przez uniwersytet spornej książki i domaga się, by użytkownicy biblioteki nie mogli, za pośrednictwem stanowisk komputerowych w czytelni, drukować spornej książki lub utrwalać jej na kluczu USB, i następnie wynosić ewentualnie tych zwielokrotnień poza bibliotekę.

W ogłoszonym dzisiaj wyroku Trybunał stwierdził przede wszystkim, że nawet jeżeli podmiot praw autorskich zwraca się do biblioteki z ofertą zawarcia, na odpowiednich warunkach, umowy licencyjnej na korzystanie ze swojego utworu, biblioteka może powołać się na wyjątek przewidziany dla odpowiednio wyposażonych terminali, gdyż w przeciwnym wypadku nie mogłaby ona realizować swej podstawowej misji i wspierać interesu publicznego związanego z promowaniem badań i prywatnych studiów.

Trybunał orzekł następnie, że dyrektywa nie stoi na przeszkodzie temu, by państwa członkowskie przyznały bibliotekom prawo digitalizacji utworów znajdujących się w ich zbiorach, o ile okaże się to konieczne do udostępnienia tych utworów użytkownikom za pośrednictwem odpowiednio wyposażonych terminali w celu badań lub prywatnych studiów. W istocie przysługujące bibliotekom prawo udostępniania znajdujących się w ich zbiorach utworów za pośrednictwem odpowiednio wyposażonych terminali mogłoby zostać pozbawione znacznej części swej istoty lub skuteczności, gdyby owe biblioteki nie dysponowały mającym uzupełniający charakter prawem digitalizacji odnośnych utworów³.