W siedzibie Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie odbyło się szkolenie z zakresu postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.  Kurs zorganizowany został przez Komisję Praw Człowieka Naczelnej Rady Adwokackiej, przy udziale Komisji Doskonalenia Zawodowego NRA.

W szkoleniu uczestniczyło ponad 60 adwokatów z całej Polski. Jego celem było przybliżenie adwokatom problemów, z jakimi mogą się spotkać występując w charakterze pełnomocników osób składających skargi konstytucyjne - co ma miejsce najczęściej, czy też pełnomocników podmiotów inicjujących kontrolę o charakterze abstrakcyjnym. Adwokaci uczyli się efektywnego występowania w tej roli. Zamysłem, którym kierowali się organizatorzy, było poruszenie wszystkich podstawowych zagadnień istotnych z punktu widzenia pełnomocnika przygotowującego pisma inicjujące postępowanie oraz występującego przed TK na późniejszych etapach postępowania, w tym, w szczególności, na rozprawie. Szkolenie miało również na celu przybliżyć przedstawicielom TK problemy, z jakimi borykają się pełnomocnicy uczestników postępowania przed Trybunałem.
Szkolenie, podzielone na trzy bloki, prowadzili pracownicy TK oraz sędzia TK w stanie spoczynku. Pierwszą część prowadziła Dorota Hajduk, dyrektor sekretariatu TK. Wykład ten w dużej mierze miał charakter teoretyczny, dający podstawę do omówienia w dalszej części bardziej praktycznych problemów. W tej części omówiono zagadnienia z zakresu ustrojowej pozycji TK, w tym w aspekcie historycznym i prawno-porównawczym, jego składu, statusu sędziego i organów Trybunału. W dalszej kolejności omówione zostały funkcje trybunału, zagadnienia związane z kontrolą norm – jej kryteriami, etapami i zasadami, na których jest ona oparta. Szczegółowe natomiast kwestie objęły wprowadzenie do problematyki związanej z instytucją skargi konstytucyjnej. Odnosiły się one ponadto do postępowaniem przed TK w trybie orzekania o zgodności z konstytucją celów i działalności partii politycznych, w sprawie pytań prawnych (tutaj podkreślona została rola adwokata, jako podmiotu mogącego zainspirować sąd do wystąpienia z pytaniem prawnym), jak również w trybie rozstrzygania sporów kompetencyjnych między centralnymi, konstytucyjnymi organami państwa oraz rozstrzygania o przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta RP i powierzenie Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków państwa. Ponadto omówione zostały kwestie trybów kontroli norm przed trybunałem, inicjowania postępowania, uczestników postępowania oraz składów w jakich orzeka TK.
Kolejne zajęcia przybliżały kursantom problematykę z zakresu związania granicami pisma inicjującego postępowanie, wynikającego z zasady skargowości, problematykę kontroli aktów nieobowiązujących, aktów zmieniających i aktów zmienianych, a ponadto pism procesowych i zastępstwa procesowego, charakteru oraz przebiegu rozprawy przed Trybunałem, możliwości wzięcia udziału w postępowaniu przez podmioty inne niż uczestnicy, a w szczególności przez organizacje pozarządowe, występujące w roli amicus curiae, trybu podejmowania orzeczeń i ich struktury, w tym zdań odrębnych. Poruszone zostały również zagadnienia związane z terminami przewidzianymi w Konstytucji RP, ustawie o TK i regulaminie TK, ogłaszaniem i publikacją orzeczeń, postanowieniami incydentalnymi wydawanymi w trakcie postępowania (w szczególności postanowieniem tymczasowym), odpowiednim stosowaniem w postępowaniu przed Trybunałem przepisów Kodeksu postępowania cywilnego oraz z kosztami postępowania. Uczestnicy dowiedzieli się także w jaki sposób poruszać się po stronie internetowej TK, a w szczególności, jak efektywnie korzystać z bazy orzeczeń.

Część zajęć poświęcono legitymacji podmiotów o ograniczonej rzeczowo zdolności wnioskowej do inicjowania abstrakcyjnej kontroli norm, takich jak organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych oraz kościoły, i inne związki wyznaniowe. Omówiona została problematyka związana z wymogami formalnymi stawianymi wnioskowi, wynikającymi z orzecznictwa trybunału oraz procedura wstępnej kontroli takiego wniosku.

Ostatnią sesję prowadziła prof. Ewa Łętowską, sędzia TK w stanie spoczynku oraz asystenci sędziów TK. Celem zajęć było omówienie problematyki orzeczeń TK. Przyjęły one w dużej mierze charakter dyskusyjny, pozwalający na wymianę poglądów pomiędzy prowadzącymi a uczestnikami szkolenia. Podczas zajęć omówiona została problematyka związana m.in. z możliwością badania normy wynikającej z ustalonej, trwałej i powszechnej praktyki orzeczniczej sądów oraz pominięć legislacyjnych; z istotą wyroków o charakterze zakresowym i interpretacyjnym oraz sporem z Sądem Najwyższym co do możliwości wznawiania na ich podstawie prawomocnie zakończonych postępowań; ze skutkami ogłoszenia wyroku na rozprawie i jego ogłoszenia w urzędowym publikatorze, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji odroczenia moment wejścia w życie wyroku. Poruszony został także problem wznowienia postępowania na skutek wyroku TK oraz możliwości zastosowania innych instytucji prawnych mających na celu usunięcie skutków stosowania niekonstytucyjnych norm prawnych.

Na zakończenie omówiono problematykę dotyczącą skargi konstytucyjnej, w szczególności w przesłankach formalnych wniesienia skargi konstytucyjnej, podmiotach legitymowanych do jej wniesieniach, wzorcach kontroli, jakie mogą zostać powołane w trybie kontroli konstytucyjności, problemach pojawiających się na etapie wstępnej kontroli i błędach, których należy unikać.

Podczas wszystkich zajęć szczególnie duży nacisk kładziono na orzecznictwo TK i wypracowane w nim koncepcje, w tym, co do wymogów formalnych stawianych pismom inicjującym postępowanie.

Szkolenie już od pierwszego dnia zmieniło swoją formę z wykładu na dyskusję. Z całą pewnością dało ono jego uczestnikom szansę na zdobycie szerokiej wiedzy, zarówno teoretycznej, jak i praktycznej, z zakresu postępowania przed TK. Jednocześnie pozwoliło ono na wymianę doświadczeń pomiędzy uczestniczącymi w nim adwokatami, jak i między uczestnikami a wykładowcami.

Paweł W. Osik, aplikant adwokacki (adwokatura.pl)

Skróty pochodzą od redakcji OK