TK
Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 marca 2014 r. (sygn. akt P 27/13)
Felix Frankfurter| glosa| Kodeks wykroczeń| Marek Kotlinowski| Prokurator Generalny| RPO| sprawca| Trybunał Konstytucyjny| Wojciech Hermeliński| wykroczenie| zdanie odrębne
włącz czytnikRozważania w niniejszej glosie dotyczą pięciu zagadnień prawnych z zakresu kontroli konstytucyjności prawa. Określenie zasad obowiązujących w tych kwestiach pozwoli ocenić przedmiotowe rozstrzygnięcie TK. Poczynione ustalenia prowadzą do pozytywnej oceny wyroku TK. Wątpliwości wywołują natomiast niektóre tezy uzasadnienia konstytucyjności art. 96 § 3 k.w. w perspektywie ratio legis tegoż przepisu, co raczej wynika z nieadekwatności przedstawionych argumentów, jednak nie ma istotnego wpływu na ocenę sentencji. Aprobata została wyrażona w formie polemiki z argumentacją zdań odrębnych sędziów TK, albowiem przyjęcie takiej perspektywy ułatwi zrozumienie motywów zapadłego orzeczenia. Zasadniczym kryterium oceny niniejszego rozstrzygnięcia pozostaje funkcja sądownictwa konstytucyjnego w Polsce, która zawsze powinna odegrać główną rolę w analizie każdego wyroku TK. Identyfikując zagadnienia prawne, jakie wystąpiły w niniejszej sprawie, należy zaznaczyć, że stały się one przyczyną rozbieżności stanowisk wśród sędziów TK, Rzecznika Praw Obywatelskich, prokuratora generalnego oraz wnioskodawcy. Rozważania dotyczą następujących kwestii prawnych:
1. Ustalenie granic pytania prawnego i wzorca kontroli.
2. Przedmiot kontroli sprawowanej przez TK.
3. Konstytucyjność art. 96 § 3 k.w. a jego ratio legis.
4. Zależność miedzy prawem materialnym a prawem procesowym.
5. Koncepcja zasady państwa prawa.
Ad 1. Na tle glosowanego wyroku wyłoniło się zagadnienie prawne, które dość często występuje w praktyce orzeczniczej TK i stanowi przedmiot kontrowersji, a mianowicie dotyczące kwestii ustalenia zakresu zaskarżenia i przyjęcia adekwatnych wzorców kontroli konstytucyjności badanych przepisów prawnych. W przedmiotowej sprawie powyższy problem miał zasadnicze znaczenie, gdyż w konsekwencji skutkował brakiem jednomyślności sędziów TK. Przed merytorycznym rozpoznaniem sprawy, TK rozważył, czy wskazane przez sąd pytający wzorce kontroli — art. 42 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji — są adekwatne do oceny regulacji z art. 96 § 3 k.w. w odniesieniu do przeprowadzonej argumentacji. TK stwierdził, iż art. 42 ust. 1 Konstytucji nie jest adekwatnym wzorcem kontroli art. 96 § 3 k.w. w tej sprawie. W pytaniu prawnym nie zakwestionowano bowiem naruszenia zasady nullum crimen, nulla poena sine lege poenali anteriori, lecz podniesiono zarzut nadmiernej represyjności art. 96 § 3 k.w. wobec potencjalnych sprawców. Przepis art. 42 ust. 1 Konstytucji został przedstawiony jako przepis związkowy z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Sąd pytający nie wskazał jednak, jaka konstytucyjna wolność lub prawo wynikające z art. 42 ust. 1 Konstytucji zostały ograniczone i czy owa limitacja narusza art. 31 ust. 3 Konstytucji. Umorzenie postępowania w tym zakresie było w pełni uzasadnione, gdyż nawet mając na uwadze regułę falsa demonstratio non nocet, to zarówno treść petitum pytania prawnego oraz uzasadnienia nie zawierały argumentacji pozwalającej na przyjęcie, że art. 31 ust. 3 powinien stanowić wzorzec kontroli. Omawiając problematykę związania wzorcem, należy podkreślić, iż w orzecznictwie TK dopuszcza się sytuację, w której mimo braku wskazania expressis verbis we wniosku określonego wzorca możliwa jest kontrola zgodności z tym wzorcem, gdy w uzasadnieniu sformułowany został dotyczący go zarzut. TK ostatecznie przyjął, iż wzorcem kontroli w przedmiotowej sprawie jest zasada proporcjonalności wynikająca z art. 2 Konstytucji. W kwestii takiego ustalenia wzorca kontroli zdanie odrębne złożyli sędziowie W. Hermeliński i M. Kotlinowski. Zdaniem wspomnianych sędziów, zasada falsa demonstratio non nocet powinna w tej sprawie spowodować kontrolę zaskarżonego przepisu w świetle art. 47 Konstytucji (prawo do ochrony życia prywatnego). Pisemne uzasadnienie i argumenty przedstawione na rozprawie przez przedstawiciela sądu pytającego mają świadczyć „w sposób niebudzący wątpliwości, że sąd pytający uważa za nieproporcjonalne z punktu widzenia ochrony życia prywatnego rozwiązanie nakładające prawny obowiązek obciążenia zeznaniami osób najbliższych pod rygorem odpowiedzialności za wykroczenie”. We wspomnianych zdaniach odrębnych podniesiono, iż zaskarżony przepis pozostaje w związku z art. 42 ust. 2 Konstytucji (prawdo do obrony) oraz art. 47 Konstytucji (prawo do ochrony życia rodzinnego), lecz z uwagi na niewskazanie pierwszego z tych przepisów należało dokonać kontroli konstytucyjności w perspektywie art. 47 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji. Wydaje się jednak, że analiza treści uzasadnienia pytania prawnego oraz stenogramu rozprawy nie pozwala na przyjęcie takiej tezy bez wątpliwości. Na stronie nr 2 pytania prawnego, w opisie stanu faktycznego sprawy wskazano, że strona odmówiła odpowiedzi na pytanie organu powołując się na art. 183 § 3 k.p.k., lecz sąd pytający nie przedstawił jakiejkolwiek argumentacji, która uprawniałaby do przyjęcia zakwestionowania zgodności art. 96 § 3 k.w. z art. 47 Konstytucji. Co prawda, na s. 6 podniesiono, iż przepis art. 96 § 3 k.w. nie przewiduje możliwości uchylenia się od odpowiedzialności, gdy fotoradar zarejestruje przekroczenie prędkości przez osoby najbliższe, jednak wskazana przesłanka doprowadziła sąd pytający do wniosku, że wspomniany przepis jest wątpliwy biorąc pod uwagę „racjonalność i adekwatność przepisu”. Z tak sformułowanej argumentacji uprawnione jest przyjęcie, że wzorcem kontroli pozostaje zasada demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). Należy pamiętać, że granicą zasady falsa demonstratio non nocet pozostaje zasada skargowości, którą przyjęto w postępowaniu przed TK.
Zawartość i treści prezentowane w serwisie Obserwator Konstytucyjny nie przedstawiają oficjalnego stanowiska Trybunału Konstytucyjnego.
Załączniki
Komentarze
Polecane
-
Oświadczenie Andrzeja Rzeplińskiego, prezesa Trybunału Konstytucyjnego
Andrzej Rzepliński -
Kaczorowski: Mitteleuropa po triumfie Trumpa
Aleksander Kaczorowski -
Piotrowski: Trybunał Konstytucyjny na straży wolnych wyborów i podstaw demokracji
Ryszard Piotrowski -
Prawnicy wobec sytuacji Trybunału Konstytucyjnego, badania i ankieta
Kamil Stępniak -
Skotnicka-Illasiewicz: Młodzież wobec Unii w niespokojnych czasach
Elżbieta Skotnicka-Illasiewicz
Najczęściej czytane
-
O naszym sądownictwie
Jan Cipiur -
Przepraszam, to niemal oszustwo
Stefan Bratkowski -
iACTA alea est
Magdalena Jungnikiel -
TK oddalił wniosek Lecha Kaczyńskiego dotyczący obywatelstwa polskiego
Redakcja -
Adwokat o reformie wymiaru sprawiedliwości
Rafał Dębowski
Brak komentarzy.