W Sejmie trwają prace nad nową ustawą o Trybunale Konstytucyjnym. Ustawa ma na celu zgodnie z założeniami jej twórców przede wszystkim zwiększenie sprawności orzekania przez Trybunał. HFPC przedstawiła opinię do tego projektu.

„Pozytywnie oceniamy proponowane zmiany w zakresie, w którym zwiększają udział profesjonalnych instytucji w procedurze wyborów kandydatów na sędziów Trybunału” mówi Michał Szwast, prawnik Fundacji.

Projekt przewiduje, że kandydatów na sędziów TK będą mogły zgłaszać m.in. wydziały prawa, prawnicze samorządy zawodowe, czy Krajowa Rada Sądownictwa. Ponadto, zgodnie z projektem sędzią TK nie będzie mógł zostać aktywny poseł lub senator. „Rozwiązania te realizują postulaty zgłaszane od lat przez organizacje pozarządowe wskazujące konieczność odpolitycznienia wyboru sędziów TK” – dodaje Michał Szwast.

W opinii HFPC pozytywnie oceniła także zwiększenie zakresu udziału Rzecznika Praw Obywatelskich oraz organizacji społecznych w postępowaniu przez Trybunałem.

Zastrzeżenia Fundacji budzi natomiast przewidywana w projekcie możliwość rozpoznawania spraw przez Trybunał w szerszym niż dotychczas zakresie na posiedzeniu niejawnym. Decyzja o rozpoznaniu sprawy na posiedzeniu niejawnym ma należeć do składu orzekającego w danej sprawie, a możliwość jej podjęcia będzie w ocenie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka uwarunkowana mało precyzyjnymi kryteriami.

„Naszym zdaniem istnieje niebezpieczeństwo, że przywołane regulacje pozwolą na znaczące ograniczenie liczby spraw rozpoznawanych na jawnej rozprawie” – ocenia Barbara Grabowska, prawniczka Fundacji. „Publicznie dostępne rozprawy Trybunału Konstytucyjnego budują jego prestiż, są niezwykle istotne dla środowiska prawniczego, powodują niejednokrotnie duże zainteresowanie mediów oraz gromadzą liczną publiczność. Co więcej jawnych rozpraw nie ma na tyle dużo w ciągu roku, żeby zauważalnie wpływały na sprawność orzekania przez Trybunał” – dodaje Barbara Grabowska.

Wątpliwości Fundacji budzi także wprowadzenie nowej przesłanki pozwalającej na umorzenie postępowania. Umorzenie postępowania ma być możliwe „jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne, w szczególności gdy w rozpoznawanej sprawie nie występuje istotne zagadnienie prawne wymagające rozstrzygnięcia Trybunału”. Fundacja wskazuje w opinii, że zgodnie z Konstytucją, Trybunał Konstytucyjny jest obowiązany do eliminowania z systemu prawa wszystkich norm prawnych, które są niezgodne z normami wyższego rzędu, niezależnie od wagi i znaczenia danej normy.

Zastrzeżenia Fundacji budzi ponadto wprowadzenie przez projekt niezaskarżalnych postanowień o odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej lub wnioskowi. HFPC postuluje pozostawienie prawa do złożenia zażalenia na odmowę nadania biegu skardze, w szczególności w zakresie skargi konstytucyjnej. „Niska skuteczność zażaleń nie może oznaczać że są zbędne, tym bardziej, że dane wskazują, że w przypadku aż 90 spraw możliwość złożenia zażalenia okazała się kluczem do merytorycznego rozpoznania sprawy” – ocenia Barbara Grabowska.