Ustawa antyterrorystyczna jest sprzeczna z Konstytucją, Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności – 11 lipca Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył ustawę do Trybunału Konstytucyjnego.

100-stronicowy dokument Rzecznika przedstawia argumenty za ułomnością poszczególnych przepisów. Pokazuje, że choć ustawa miała szczytny cel - uporządkowanie przepisów i wzmocnienie bezpieczeństwa w kraju, to napisana została tak nieprecyzyjnie i ogólnie, że służby specjalne otrzymały ogromne i niekontrolowane uprawnienia, a ludzie nie mogą mieć pewności, że nie będą na tej podstawie ścigani. Ustawa nie pozwala bowiem zrozumieć np., o kim i z jakiego powodu można zbierać informacje, kogo i za co można aresztować, czy kiedy można odciąć internet.

Rzecznik podkreśla, że jednym z powodów tego stanu był pośpieszny tryb prac i nieuwzględnienie istotnych uwag zgłaszanych przez ekspertów i organizacje społeczne.

„Tryb procedowania ustawy nie był adekwatny do powagi celu ustawy.  Zagwarantowanie fundamentalnej wartości, jaką jest bezpieczeństwo publiczne, powinno wiązać się bowiem z szeroką dyskusją na temat kierunków zmian, konkretnych zagrożeń i sposobu reagowania na nie” – stwierdza Adam Bodnar.

To dlatego Rzecznik Praw Obywatelskich alarmował Prezydenta RP, by przed podpisaniem tej ustawy skierował ją do sprawdzenia do Trybunału Konstytucyjnego. Tak się jednak nie stało i ustawa weszła już w życie. A 11 lipca Rzecznik otrzymał odpowiedź z Kancelarii Prezydenta podpisaną przez podsekretarz stanu Annę Surówkę-Pasek, że „wskutek niekwestionowanych zagrożeń międzynarodowym terroryzmem poprawa stanu bezpieczeństwa Polski (…) stała się niezbędna i z tego powodu Prezydent RP podpisał ustawę”.

RPO: Cele ustawy są słuszne

Rzecznik Praw Obywatelskich wielokrotnie podkreślał, że efektywność działania państwa w zakresie nie tylko reagowania, ale także przeciwdziałania zagrożeniom jest szczególnie istotna w warunkach globalizacji przestępczości. Demokratyczne państwo prawne nie może ignorować rosnącego znaczenia nowych technologii, skali ich wykorzystywania, niekiedy również w celu naruszania prawa.

Dlatego służby muszą być wyposażone w stosowne uprawnienia, muszą mieć warunki finansowe i organizacyjne do efektywnej walki z naruszeniami prawa.

Jak chronić bezpieczeństwo nie grożąc wolności?

Ponieważ jednak działania organów ścigania oraz służb specjalnych, zwłaszcza te, które realizowane są w warunkach niejawności, pozostają w naturalnym konflikcie z niektórymi prawami podstawowymi człowieka (prawem do prywatności, wolnością komunikowania się, ochroną autonomii informacyjnej, a także konstytucyjną gwarancją sądowej ochrony praw jednostki), problem, jak to dobrze uregulować prawnie, jest przedmiotem prac prawników w całym demokratycznym świecie.

Dlatego jest wiele wzorów, w tym dokumentów międzynarodowych, które mogą być w tym względzie inspiracją – przypomina RPO.

Chodzi bowiem nie tylko o to, by państwo zapewniło bezpieczeństwo, lecz by hasłem walki z terroryzmem nie ingerowało w prawa i wolności człowieka w sposób nieproporcjonalny i nadmierny. Wtedy bowiem środki ochrony bezpieczeństwa publicznego w postaci legalnie dopuszczalnej działalności organów ścigania oraz służb specjalnych same w sobie stwarzają zagrożenie dla tych wolności.