Trybunał uznał, że kwestionowane rozwiązanie prowadzi także do niesprawiedliwego zróżnicowania praw osób uprawnionych do żądania zwrotu nieruchomości. W sytuacji, gdy wnioskodawcą jest jedyny były właściciel (jedyny spadkobierca), postępowanie zwrotowe jest znacznie tańsze, prostsze i szybsze w porównaniu do tego, gdy uprawnionych jest kilku byłych współwłaścicieli (wielu spadkobierców). Odmienne traktowanie tych podmiotów nie ma podstaw konstytucyjnych.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, restytucja współwłasności, której pozbawiono w sposób sprzeczny z prawem powinna – co do zasady – polegać na równoczesnym zwrocie w jednym postępowaniu wszystkich udziałów w wywłaszczonej nieruchomości. Jeżeli jednak w danym stanie faktycznym jest to niemożliwe albo nadmiernie utrudnione, ustawa powinna umożliwiać realizację indywidualnych roszczeń poszczególnych osób uprawnionych. Tylko w ten sposób można bowiem zapewnić, że wywłaszczenie będzie odbywało się – jak wymaga tego konstytucja – jedynie w ostateczności, gdy jest to konieczne dla realizacji celu publicznego.

Brak współdziałania wszystkich byłych współwłaścicieli (ich spadkobierców) w postępowaniu zwrotowym nie usprawiedliwia natomiast praktycznie bezterminowego gospodarowania przez podmioty publiczne nieruchomościami, które okazały się zbędne lub nieprzydatne i na których nie można także zrealizować innego celu publicznego.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, prawidłowa realizacja niniejszego wyroku będzie wymagała od ustawodawcy rozważenia konieczności podjęcia działań legislacyjnych na dwóch komplementarnych płaszczyznach. Konieczne jest przyznanie samodzielnej legitymacji procesowej w postępowaniu zwrotowym każdemu z byłych współwłaścicieli nieruchomości (spadkobiercy), tak aby mogli oni w sposób autonomiczny dochodzić swoich roszczeń niezależnie od stanowiska pozostałych uprawnionych. Należy też w postępowaniu zwrotowym zapewnić ochronę praw także tych osób, które nie wystąpiły z wnioskiem o zwrot udziału w nieruchomości, a są do tego uprawnione. Odpowiedzialność za poinformowanie tych osób o możliwości przyłączenia się do toczącego się postępowania zwrotowego oraz uzyskania ich ostatecznego stanowiska powinna spoczywać na organach, ponieważ to one (a nie wnioskodawca) są zobowiązane do naprawienia skutków nieprawidłowego wywłaszczenia.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Piotr Tuleja, sprawozdawcą był sędzia TK Wojciech Hermeliński.
Zespół Prasy i Informacji TK