Konstytucyjna zasada zwrotu wywłaszczonych nieruchomości nie obejmuje sytuacji, w której zaniechano kontynuacji realizacji dotychczasowego celu określonego w decyzji o wywłaszczeniu i przekazano nieruchomość na realizację innego celu.

25 września i 13 grudnia 2012 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznawał pytanie prawne  Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku dotyczące zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.

W wyroku z 13 grudnia 2012 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 137 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (dalej u.g.n.) w zakresie, w jakim nie uznaje za zbędną nieruchomość, na której w terminach wskazanych w tym przepisie zrealizowano cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, a następnie nieruchomość tę przeznaczono na realizację innego celu, nie jest niezgodny z art. 21 ust. 2 konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny wskazał precedensowy charakter orzeczenia. Dotychczas Trybunał Konstytucyjny nie rozpoznawał zagadnienia, czy zakres konstytucyjnej zasady zwrotu wywłaszczonych nieruchomości obejmuje sytuację, gdy na wywłaszczonej nieruchomości prawidłowo zrealizowano pierwotny cel wywłaszczenia, a następnie zaprzestano dalszej realizacji tego celu.

Po szczegółowym przeanalizowaniu przesłanek dopuszczalności wywłaszczenia z art. 21 ust. 2 konstytucji, ich wykładni w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego oraz treści konstytucyjnej zasady zwrotu wywłaszczonych nieruchomości, Trybunał stwierdził, że treść art. 21 ust. 2 konstytucji nie obejmuje zachowania się wywłaszczyciela po wystąpieniu skutków wywłaszczenia, tj. po przejściu własności w zasób mienia publicznego oraz po zrealizowaniu celu publicznego określonego w decyzji o wywłaszczeniu. Treść art. 21 ust. 2 konstytucji odnosi się do oceny prawidłowości merytorycznych podstaw i regulacji wywłaszczenia do momentu uzyskania przymiotu ostateczności przez decyzję wywłaszczeniową i jej wykonania, a w drodze wyjątku - uzasadnionego ścisłym związkiem z konstytucyjną przesłanką konieczności wywłaszczenia - do chwili wykonania na tej nieruchomości celu wywłaszczenia. Najpóźniej w tym momencie "zatrzymuje się" treść art. 21 ust. 2 konstytucji i nie obejmuje dalszych sytuacji w trakcie wykorzystywania nieruchomości na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu i po jego zakończeniu.