„Gazeta Wyborcza” opisała 25 czerwca przypadek Mieczysława K., 63-letniego funkcjonariusza SB, który domaga się 80 tysięcy złotych tytułem odszkodowania za rzekomo niesłuszne skazanie go przez sąd za popełnienie zbrodni komunistycznych na dwa lata więzienia w zawieszeniu, grzywnę 2,5 tysiąca złotych oraz tysiąc złotych nawiązki.

Proces został wytoczony Mieczysławowi K. w 2003 roku przez IPN. Mimo prawomocnych wyroków skazujących, sprawa została jednak umorzona a wyroki uchylone. Powód: jego czyny przedawniły się już w 1995 r., a zatem na trzy lata przed powstaniem ustawy o IPN, który wytoczył mu proces. Teraz były esbek oskarżony o prześladowanie opozycji domaga się od państwa zadośćuczynienia.

Jak to możliwe, że w wolnej Polsce sprawcy zbrodni komunistycznych nie mogą zostać prawomocnie osądzeni? A tym, którzy otrzymali wyroki skazujące są one uchylane?

Otóż Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 25 maja 2010 roku stwierdził, że sprawcy niektórych zbrodni komunistycznych, takich jak pobicie czy znęcanie się, które były zagrożone karą odpowiednio do 3 i 5 lat więzienia, nie mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności karnej z powodu ich przedawnienia. Powołał się na przepis art. 108 par. 2 Kodeksu karnego z 1969 roku, w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 12 lipca 1995 r. o zmianie Kodeksu karnego.

Trudno zgodzić się z orzeczeniem Sądu Najwyższego w tej sprawie, chociażby z tego powodu, że czas przedawnienia zbrodni komunistycznych nie rozpoczął de facto swojego biegu po przełomie 1989 r. – mówi dr Marcin Warchoł, ekspert  Fundacji Republikańskiej i adiunkt w Katedrze Postępowania Karnego Wydziału Prawa i Administracji UW.

Historia regulacji dotyczących zbrodni komunistycznych jest dość powikłana. Z oczywistych względów czyny takie jak pobicie czy znęcanie się nie były ścigane przed 1 stycznia 1990 roku. Jednak również po tej dacie ich ściganie było prawnie niemożliwe, gdyż  ze względu na fakt, że na gruncie Kodeksu karnego okres ich przedawnienia wynosił 5 lat uległy one przedawnieniu: jeśli na przykład pobito działacza Solidarności w 1981 r., to przestępstwo to od 1986 r. nie mogło być ścigane ze względu na przedawnienie.