Wojewoda śląski w wydanym 7 maja bieżącego roku rozstrzygnięciu nadzorczym wypowiedział się w sprawie formy, w jakiej powinna być uregulowana obywatelska inicjatywa uchwałodawcza w gminach. Rozstrzygnięcie dotyczyło wydanej przez Radę Miejską Wodzisławia Śląskiego uchwały w sprawie zasad i trybu występowania przez grupę co najmniej 1000 osób posiadających czynne prawo wyborcze do organów Miasta Wodzisław Śląski z inicjatywą podjęcia uchwały przez Radę Miejską. Statut gminy stanowił przy tym, że zasady i tryb zgłaszania obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej zostaną określone właśnie w drodze odrębnej uchwały; m. in. to postanowienie statutu przywołano w uchwale jako jej podstawę. Wojewoda stwierdził jednak nieważność uchwały jako niezgodnej z art. 3 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, na mocy którego o ustroju gminy stanowi jej statut.

Jak argumentował organ nadzoru, podjęcie uchwały w przedmiocie inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców nie znajduje uzasadnienia w przepisach. Wojewoda wskazał, że do spraw obligatoryjnie regulowanych w statucie gminy należy m. in. organizacja wewnętrzna oraz tryb pracy rady gminy (art. 22 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym). W pojęciu „trybu pracy gminy” mieszczą się również – w ocenie organu nadzoru – „wszelkie kwestie związane z inicjatywą uchwałodawczą. Statut gminy winien zatem zawierać szczegółowe uregulowania w zakresie wskazania podmiotów, formy i trybu przeprowadzania inicjatywy uchwałodawczej wobec rady gminy. W tym zakresie może także wskazywać na uprawnienia mieszkańców gminy oraz ich organizacji w zakresie kierowania do rady wniosków o podejmowanie uchwał w przedmiocie niezastrzeżonym do właściwości innych organów i podmiotów.”

Uregulowanie kwestii związanych z inicjatywą uchwałodawczą mieszkańców gminy w formie uchwały narusza więc art. 3 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym. Wojewoda przytoczył przy tym pogląd prezentowany na gruncie orzecznictwa, zgodnie z którym każda decyzja rady gminy dotycząca ustroju jednostki musi mieć postać albo nowelizacji obowiązującego statutu, albo przyjęcia nowego statutu. Niedopuszczalne jest rozwiązanie, które przyjęto w Wodzisławiu Śląskim, polegające na zamieszczeniu w statucie upoważnienia rady miasta do uregulowania zagadnienia inicjatywy uchwałodawczej w drodze odrębnej uchwały. W związku z przytoczonymi argumentami, uchwała rady została uznana przez organ nadzoru za nieważną w całości.

Instytut Spraw Publicznych