Sandomierz: Ratusz

Relacja z wystąpienia Profesora Zbigniewa Cieślaka dla przedstawicieli mediów o orzeczeniach TK dotyczących jednostek samorządu terytorialnego.

Swoje wystąpienie podzielę na dwie części. Pierwsza część będzie ogólną charakterystyką wyjaśniającą kryteria, jakie zastosowane zostały przy doborze orzeczeń, w drugiej zajmiemy się pewnymi, ważnymi, moim zdaniem węzłowymi orzeczeniami Trybunału Konstytucyjnego.

W kwestii porządkującej metodycznie informacje dokonałem pewnego zawężenia czasowego analizy orzeczeń. Otóż postanowiłem przedstawić orzeczenia, które zostały wydane w XXI wieku, czyli od 2000 roku do chwili obecnej. Oczywiście to wcale nie oznacza, że orzeczenia, które zostały wydane przed 2000 rokiem, a nawet przed 1997 rokiem, straciły aktualność. Przykładowo orzeczenie czy wykładnia Trybunału Konstytucyjnego z początku lat 90-tych dotycząca statusu wspólnoty samorządowej zachowuje jak najbardziej swoją aktualność i wagę, ale jednak to zawężenie jest konieczne ze względu na  dużą liczbę orzeczeń dotyczących samorządu.

Poza tym dostrzec można  pewną cechę charakterystyczną orzecznictwa w XXI wieku. Polega ona na tym, że w orzecznictwie TK przeważają wyroki i postanowienia stwierdzające zgodność przepisów z Konstytucją. Zdecydowanie mniej jest takich wyroków, w których Trybunał Konstytucyjny orzeka o niezgodności kontrolowanych przepisów z Konstytucją. Moglibyśmy oczywiście wytłumaczyć ten fenomen, czy to dobrą pracą  parlamentu, a wcześniej legislatora czy innymi czynnikami, nie w tym rzecz, bo chodzi o fakt. To jest pierwsza bardzo interesująca obserwacja. Jest i druga - w orzecznictwie TK w tym okresie zaznacza się bardzo mała liczba zdań odrębnych, gdyż wiele wyroków i również postanowień o umorzeniu postępowania jest wydanych jednomyślnie.

Tymczasem pod pozorem tej jednomyślności kryją się bardzo poważne, merytoryczne spory odnośnie do konkretnych rozstrzygnięć. Wiem o tym, że te spory z wielkim trudem czasami udawało się jakoś rozwikłać, ale niezaprzeczalnym jest, że w XXI wieku liczba zdań odrębnych jest stosunkowo mała.

Jest jeszcze trzecia cecha, by nie powiedzieć osobliwość, która zaskakuje. Mianowicie większość z tych zdań odrębnych, które zostały mimo wspomnianej tendencji zgłoszone,   dotyczy nie meritum problemu i jego rozstrzygnięcia, a wyłącznie legitymacji wnioskowej samorządu. Czyli odpowiedzi na pytanie czy konkrety samorząd ma prawo czegoś się od Trybunału domagać? To w naturalny sposób skłania do wniosku, że mamy do czynienia z niejasnością, niepewnością i dyskusyjnością absolutnie fundamentalnych, podstawowych cech konstytucyjnych samorządu terytorialnego w Polsce. A wiec chodzi o podmiotowość wspólnoty samorządowej, o istotę samorządu jako formy decentralizacji państwa, o specyfikę środków prawnych, form prawnych oddziaływania na samorządy, specyfikę aktów prawa miejscowego oraz specyfikę zadań i ich finansowania. Czyli mamy do czynienia z bardzo interesującym zjawiskiem.