Stamford, High Street. Foto: David Gruar, Wikimedia Commons

Stopniowo rozszerza się spektrum stosowanych w Polsce narzędzi wspierających partycypację publiczną, wprowadzanych m.in. z inspiracji polityk unijnych. Znajdują one zastosowanie w coraz większej liczbie obszarów życia, gdzie instytucje państwowe rezygnują częściowo z posiadanych kompetencji do podejmowania decyzji dotyczących kierunków dalszych działań i dopuszczają do głosu obywateli. Podejście takie znajduje też zastosowane przy wydatkowaniu środków unijnych. Ilustracją tego mogą być nie tylko komitety monitorujące, funkcjonujące przy poszczególnych programach operacyjnych, gdzie część miejsc zajmują przedstawiciele organizacji obywatelskich. Dalej idącymi przykładami są instrumenty, w których możliwość decydowania o przeznaczeniu części środków jest przekazywana organizacjom pozarządowym (jak przy grantach globalnych) lub lokalnym koalicjom zbudowanym przez nie z partnerami z innych sektorów miejscowej gospodarki.

Ta ostatnia sytuacja dotyczy stanowiącego kontynuację podejścia LEADER instrumentu Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczność (RLKS, ang. CLLD). Jego zastosowanie w trakcie wdrażania unijnych funduszy strukturalnych na lata 2014-2020 zaproponowała Komisja Europejska (m. in. w rozporządzeniu wprowadzającym wspólne ramy dla stosowania nowej edycji kilku funduszy strukturalnych, tzw. rozporządzenia ogólnego). Zastanawiając się nad możliwościami jego wprowadzenia w Polsce, warto podejrzeć, jak radzą sobie z tym inni. Dobrym momentem do tego jest okres, gdy we wszystkich krajach członkowskich UE trwają przygotowania do wydatkowania środków przyznanych im z nowego unijnego budżetu.

Mechanizm RLKS sprowadza się w dużym uproszeniu do przekazania prawa decydowania o celach wydatkowania środków przeznaczonych na lokalny rozwój przedstawicielom miejscowych wspólnot. Dlatego uwagę poświęcimy tutaj krajowi, gdzie aktywność na rzecz lokalnych społeczności jest tradycyjnie bardzo mocna, kierując się na Wyspy Brytyjskie.

Filozofia wydatkowania funduszy unijnych nad Tamizą - Władza w ręce ludzi?!

Przygotowania do wydatkowania nowej puli funduszy strukturalnych UE w Wielkiej Brytanii zaczęły się jeszcze w 2010-2011 roku. Miejscowy rząd przyjął wówczas m.in. dokument programowy („białą księgę”) zatytułowany „Local Growth: Realising Every Place’s Potential”, wpisujący się w stanowiącą jeden z priorytetów lokalnej polityki koncepcję budowy tzw. Wielkiego Społeczeństwa (Big Society). W dużym skrócie (nie ma tu miejsca na dokładniejsze omówienie i ocenę tego pomysłu) sprowadza się ono do oddania możliwie szerokiej gamy kompetencji do realizacji zadań publicznych w ręce obywateli i wspólnot lokalnych (w tym wchodzącego w ich skład biznesu). Wszystko odbywa się zgodnie z ideą subsydiarności, tj. realizacji zadań publicznych przez możliwie najbliższe obywatelom i ich sprawom podmioty. Towarzyszy temu również chęć oszczędności środków publicznych tam, gdzie można wydać ich mniej dzięki wprowadzeniu konkurencji o kontrakty publiczne oraz wykorzystaniu do ich realizacji energii społecznej. Stąd też dużą rolę w tym procesie przewidziano m.in. przedsiębiorstwom społecznym (rozumianym jednak diametralnie inaczej niż w Polsce).