Uzasadnienie wyroku w sali rozpraw to jeden z najważniejszych przejawów komunikacji sądu ze społeczeństwem. Dla oskarżonego jest lekcją sprawiedliwości, dla dziennikarzy – istotną pomocą w relacjonowaniu procesów. W jaki sposób ustne motywy wygłaszają sędziowie orzekający w najbardziej medialnych procesach?
Na to pytanie autorka próbuje dać odpowiedź w 22 wydaniu kwartalnika "Na wokandzie".

Jak mówić o wydanym przez siebie wyroku, by robić to dobrze, czyli przekonująco dla stron i publiczności? – Na początek powiem, jak nie mówić – odpowiada sędzia Marek Celej z Sądu Okręgowego w Warszawie i z uśmiechem przywołuje anegdotę.

– Kiedy byłem początkującym sędzią w Nowym Dworze Mazowieckim, orzekałem w sprawie o włamanie do kiosku. Orzeczony wyrok – warunkowe zawieszenie kary. Ustne uzasadnienie, które wygłosiłem na sali, było dalekie od ideału. Mówiłem tak, jak napisałem, czyli językiem prawniczym w czystej postaci. Na koniec zapytałem skazanego, czy zrozumiał treść wyroku, a on na to: „To mam siedzieć czy jak… bo już zgłupiałem?”. Na korytarzu podszedł do mnie starszy sędzia przysłuchujący się rozprawie i spytał: „Ilu na sali było prawników? Trzech? A przecież nie dla nas wygłaszał pan uzasadnienie. Skazanemu trzeba było powiedzieć, że jak jeszcze raz będzie kraść, to na długie lata pożegna się z budką z piwem, a świat będzie oglądać zza krat”.

Sędzia Celej przyznaje, że nie każdy sędzia, mimo dobrych intencji, wie jak przekazać w sposób zrozumiały ustne motywy wyroku: – Zdarza się, niestety, że sędziowie odczytują skróconą wersję pisemnego uzasadnienia. Później ludzie wychodzą z sali sądowej i nie potrafią powiedzieć rodzinie i znajomym, co zdecydował sąd.

Sędzia Beata Najjar: Dobre ustne uzasadnienie wyroku musi być konkretne, zwięzłe, zrozumiałe i jasne.
Sędzia Marek Celej: Trzeba być dynamicznym, ale mówić niezbyt szybko. Zmieniać intonację, patrzeć na salę.
Sędzia Igor Tuleya: Zawsze szykuję sobię naistotniejsze punkty, które potem rozwijam w ustnych motywach wyroku.

Prawo dla obywatela

Wyrok jest przede wszystkim dla stron. Klarowne i jasne wyłożenie idei orzeczenia jest pomocne przy decyzji o ewentualnych dalszych krokach prawnych. – Podczas ustnego uzasadnienia wyroku kieruję słowa do skazanego. Argumenty zawarte w dobrej przemowie mogą przekonać stronę, by nie wnosiła apelacji – mówi Beata Najjar, sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie, wiceprezes ds. karnych w tym sądzie.