Szpital ziemski w mieście Stare Oskoło (Biełgorodzka Obłast') - XIX w.

Nie będę epatować pomysłami na usprawnienie organizacji zdrowia publicznego, skoro nie robi tego nawet odpowiedni resort, zachowując – jak do tej pory – zastanawiające milczenie. Czym innym jednak są te sprawy widziane w skali państwa, a czym innym, gdy dotyczą powiatu czy miasta. Nam przyjdzie zająć się tymi ostatnimi, lecz nie we współczesnej Polsce, ale gdzie indziej – zarówno w przestrzeni, jak i w czasie. Przenosimy się do miasteczka, które odwiedził Gogolowy rewizor…

Naszym bohaterem nie będzie Chlestiakow (okazał się zwykłym oszustem), ale kto inny – urzędnik odpowiedzialny za służbę zdrowia. Pozwólmy mu na autoprezentację: „Mam zaszczyt przedstawić się: kurator instytucji dobroczynnych, radca dworu, Ziemlanika”. Nam pozostaje jedynie dodać jego imię (Artiemij) i otczestwo (Filipowicz), dorzucając opis umieszczony w autorskich zaleceniach: „Bardzo gruby, nieruchliwy i niezdarny (niedźwiedziowaty), ale mimo to szczwany krętacz. Bardzo usłużny”. To do niego horodniczy skierował trzy zalecenia. Pierwsze było natury higieniczno-estetycznej: „Niech pan przeto postara się, żeby wszystko było jak należy; żeby szlafmyce były czyste, żeby chorzy nie wyglądali jak kominiarze, jak to tam zwykle”. Drugie dotyczyło dokumentacji: „I żeby nad każdym łóżkiem była kartka po łacinie czy w jakim innym języku”. Te dwa szczegółowe zarządzenia świadczyły nieźle o ojcu miasta, dowodziły bowiem, że w lazarecie bywał nierzadko, skoro umiał dostrzec takie detale, jak brak karteluszków z nazwą choroby. Trzecie przykazanie miało już charakter ogólny, by nie rzec, systemowy: „Byłoby też wskazane, żeby zmniejszyć ilość chorych, bo będzie się zaraz nazywało, że nadzór niedostateczny albo że lekarz do niczego”. Pan Ziemlanika odezwał się w podobnym stylu, udatnie łącząc kwestie medyczne z finansowymi: „Co do metod leczenia, to przedsięwzięliśmy środki bardzo skuteczne: im bliżej natury, tym lepiej… lekarstw kosztownych nie stosujemy”. Jak później zobaczymy, zaleceń swego pryncypała nie puścił mimo uszu...

Szpitalik był ostatnią z miejskich instytucji, które pewnego poranka zwizytował rewizor w otoczeniu notabli – tam też wszyscy zostali podjęci uroczystym posiłkiem. Gdy urzędnicza procesja kroczyła do ratusza, Chlestiakow, pochwaliwszy śniadanie, poprosił o nazwę zaserwowanej przed chwilą ryby. „Łabardan!” – podrzucił gospodarz niedawnego przyjęcia tak gracko jakby wymieniał nazwę nowego leku. Kiedy zaś rewizor spytał: „A czy chorzy wyzdrowieli? Niewielu ich, zdaje się, było”, nasz Ziemlanika znowu doskonale się odnalazł, tym razem jako statystyk: „Zostało niespełna dziewięciu. Wszyscy inni wyzdrowieli”. Dalsza część jego wypowiedzi, niestety, miała znamiona autoreklamy; nie da się jej przeczytać bez rozbawienia (a w żadnym wypadku głośno wypowiedzieć) – proszę spróbować! Owa kwestia brzmiała tak: „Od czasu jak stanąłem na czele – może się to nawet wyda niewiarygodnym, wszyscy zdrowieją jak muchy…”. Na tym jednak nie poprzestał: „I to nie tylko przez medykamenty, ale dzięki uczciwości i porządkowi”. Tę perorę przerwał mu horodniczy, wskazując na własne zasługi tudzież gorliwość…