Szanowni Państwo!

Ze względu na to, że działalność Trybunału oraz sądów administracyjnych jest w istotny sposób powiązana, dwustronne poszanowanie wydawanych rozstrzygnięć, jest niezwykle ważne. Dowody partnerskiego podejścia są widoczne. Z punktu widzenia Trybunału na uznanie zasługuje sposób, w jaki jego wyroki są przyjmowane i wykonywane przez sądy administracyjne. Chodzi w szczególności o te wyroki, które zawierają sentencje o tzw. złożonej formule, np. wyroki zakresowe. Sądy administracyjne respektują moc powszechnie wiążącą oraz ostateczny charakter wszystkich orzeczeń Trybunału, niezależnie od tego, czy zostały one wydane wskutek zwrócenia się przez sąd z pytaniem prawnym, czy w ramach tzw. kontroli abstrakcyjnej. Niekiedy sądy administracyjne przypisują wyrokom trybunalskim swoisty „prawotwórczy” charakter. W wyroku z października 2012 r.[4] Naczelny Sąd Administracyjny wyraził pogląd, zgodnie z którym użyte wobec wyroków Trybunału pojęcie „moc powszechnie obowiązująca” «przybliża walor tych wyroków do źródeł prawa powszechnie obowiązującego w rozumieniu art. 87 ust. 1 Konstytucji, w zakresie dotyczącym kręgu adresatów, którzy powinni zapadłe judykaty respektować i dokonywać ich wdrożenia (implementacji).»

W Informacji o działalności sądów administracyjnych w 2012 r. NSA przywołuje przykłady. Odwołam się tylko do jednego: w wyroku o charakterze zakresowym z grudnia 2009 r.[5] Trybunał stwierdził naruszenie zasady równości przez przepis ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym – przez to, że pomijał on jako przesłankę uprawniającą do świadczenia fakt wywiezienia do pracy przymusowej do miejsca znajdującego się w granicach przedwojennego Państwa Polskiego. Ustawa wprost przyznawała świadczenie osobom deportowanym jedynie na terytorium III Rzeszy Niemieckiej, ZSRR lub terytoriów przez te kraje okupowanych. NSA, zgodnie z wynikającą z art. 190 ust. 1 Konstytucji mocą powszechnie obowiązującą wyroków Trybunału, odstąpił od literalnej wykładni ustawy i przyjął takie jej rozumienie umożliwiające przyznanie świadczenia wywiezionym do pracy przymusowej na obszarze ziem II Rzeczypospolitej[6].

Szanowni Państwo!

Myślę, że nasi partnerzy dostrzegają dowody respektu, z jakim Trybunał podchodzi do sądownictwa administracyjnego, nie tylko gdy chodzi o sam dorobek orzeczniczy sądów administracyjnych, ale także o ich kompetencje. Z tego ostatniego względu w pełnym składzie umorzyliśmy postępowanie zainicjowane skargami konstytucyjnymi osób, którym prezydent odmówił powołania na urząd sędziowski[7]. Uznaliśmy te skargi za przedwczesne ze względu na to, że NSA nie wypowiedział się ostatecznie o dopuszczalności kontroli sądowo-administracyjnej postanowień prezydenta o odmowie powołania na stanowisko sędziego. Uwzględniwszy subsydiarny charakter kontroli dokonywanej przez Trybunał w trybie skargi konstytucyjnej, uznaliśmy, że niezbędne jest najpierw wypracowanie poglądu przez sam Naczelny Sąd Administracyjny w przedmiocie zakresu kognicji sądów administracyjnych.