Foto: Jan Bogacz

Dziękuję za zaproszenie na dzisiejsze Zgromadzenie. Tak jak wspomniałem dwa tygodnie temu, prezentując Informację roczną Trybunału Konstytucyjnego, doroczne Zgromadzenia Ogólne Sędziów – Trybunału, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu Najwyższego, stanowią okazję nie tylko, aby gratulować sobie osiągnięć w umacnianiu dorobku orzeczniczego w ostatnim roku, ale również aby we wspólnie zastanowić się nad znaczeniem działalności władzy sądowniczej dla Polaków i dla Rzeczypospolitej.

W tym kontekście pragnę podkreślić, że Trybunał z uwagą, ale i dużym uznaniem, śledzi orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz wojewódzkich sądów administracyjnych. Obserwujemy z nieukrywanym zadowoleniem, jak sędziowie sądów administracyjnych z coraz większą erudycją i swobodą sięgają do argumentów opartych wprost na postanowieniach Konstytucji lub na aquis Trybunału Konstytucyjnego. Regularnie stosowanym narzędziem pracy stała się wykładnia prokonstytucyjna. Podczas spotkania w Trybunale Pan Prezes Hauser wspomniał o sprawie, w której NSA powołał się na szereg wartości konstytucyjnych, takich jak zasada państwa prawnego, zasada legalizmu działania organów władzy publicznej, obowiązek przestrzegania prawa, zasada ochrony własności prywatnej oraz nakaz podjęcia przez władze publiczne działań wspierających starania obywateli o zaspokojenie swoich potrzeb mieszkaniowych. Argumentacja konstytucyjna posłużyła Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu za podstawę do sformułowania krytycznego stanowiska wobec praktyki wieloletniego uchylania się przez gminy od obowiązku uchwalenia planów miejscowych[1]; stanowiska, które Trybunał w pełni podziela. W sprawie jakości planowania i zagospodarowania przestrzennego nasze Sądy ponoszą współodpowiedzialność, dzielimy ją z architektami i urbanistami, z piastunami władzy ustawodawczej i wykonawczej oraz szczególnie z władzami i działaczami samorządowymi. Odpowiedzialność za kształt i wygląd polskich miast i wsi. Nie jest niemożliwe, abyśmy nie doszli do tego, że każde z nich będzie równie piękne, w swojej różnorodności, jak miasta i wioski np. Francji, Irlandii czy Norwegii. Widoczne zmiany w tym obszarze będą dowodem poszanowania w Polsce prawa każdego do dobrej administracji. Z perspektywy trybunalskiej niezwykle ważny jest wyrok wydany w składzie 7 sędziów NSA z 25 czerwca 2012 r.[2] Naczelny Sąd Administracyjny sformułował w nim pogląd dotyczący skutków odroczenia przez Trybunał momentu utraty mocy obowiązującej przez przepis, który został uznany za niekonstytucyjny. Naczelny Sąd Administracyjny przyznał w uzasadnieniu, że kwestia skutków odroczenia pozostaje jedną z najtrudniejszych kwestii dotyczących interpretacji i stosowania Konstytucji. NSA przyjął, że odroczenie nie rodzi żadnych „automatycznych” skutków prawnych (czy w to w postaci obowiązku zastosowania wadliwego przepisu w okresie odroczenia, czy też w postaci możliwości odmowy jego zastosowania). Sądy oraz organy administracji, a casu ad casum, winny wziąć pod uwagę przyczyny odroczenia, wyjątkowych charakter tej instytucji, rodzaj i stopień naruszenia standardów konstytucyjnych, a także znaczenie przepisu dla prawidłowego funkcjonowania całej gałęzi prawa.