Sala rozpraw Sądu Apelacyjnego w Lublinie. Foto: wsa.lublin.pl

W marcu posłowie z nadzwyczajnej komisji do spraw zmian w kodyfikacjach poparli przepis przyznający radcom prawo występowania w charakterze obrońcy w sprawach karnych. Tym samym niezwykle długa batalia samorządu radców prawnych o tę ostatnią już rynkową kompetencję – odróżniającą radcę prawnego od adwokata – dobiega końca, pisze autor w 136 wydaniu miesięcznika "Radca prawny"

Warto może przypomnieć, jak to było...

Kilka lat temu Krajowa Rada Radców Prawnych rozpoczęła starania o zmianę stosownych przepisów w procedurze karnej i ustawie o radcach prawnych. Od ostatniej nowelizacji prawa na rzecz zawodu radcowskiego i nadaniu nowych kompetencji minęło bowiem już trochę czasu i można było zapoczątkować starania o kolejne, korzystne dla naszego środowiska, zmiany w prawie.

Pierwszym ministrem sprawiedliwości, który publicznie wskazał, że radcy prawni otrzymają te uprawnienia, był Krzysztof Kwiatkowski. W trakcie ostatniego krajowego zjazdu, przemawiając do zebranych delegatów, dobitnie powiedział, że jest to jeden z najważniejszych elementów jego ministerialnej misji. Niestety, wówczas misja ta rozbiegła się z rzeczywistością i minister – z powodów bliżej nam nie znanych – nie zrealizował swojej zapowiedzi. Do końca sprawę tę doprowadzi zapewne obecny minister sprawiedliwości, Jarosław Gowin, któremu nie brakuje determinacji w „zmienianiu świata”. Dzieje się to przy ostrym sprzeciwie niektórych przedstawicieli Naczelnej Rady Adwokackiej, która nie szczędzi projektowi słów krytyki – wykorzystując przy tym stare, już nieatrakcyjne oraz zawsze te same, dyżurne przykłady.

To, co jednak najważniejsze w tym projekcie, to zerwanie z dualistycznym, zupełnie już anachronicznym podziałem na dwa rodzaje prawników, z których jedni zajmują się całym spectrum prawa, a inni są z jego części wyłączeni.

Decyzja Ministerstwa Sprawiedliwości stanowi przejaw pewnej konsekwencji. Proszę zwrócić uwagę, że od wielu lat, stopniowo, następowało przyznawanie radcom prawnym uprawnień zastrzeżonych wcześniej dla zawodu adwokata.  Momentem decydującym o zasadniczym rozszerzeniu uprawnień radców była ustawa o radcach prawnych z 22 maja 1997 r. oraz nowelizacje z lat 1999–2000. Obecnie oba zawody różni możliwość pozostawania w stosunku pracy oraz prawo występowania w charakterze obrońcy w sprawach karnych. Radcowie, w przeciwieństwie do adwokatów, mogą pozostawać w stosunku pracy, lecz nie mają uprawnień obrońcy w procesie karnym. W tym kontekście warto zauważyć, że wiedza, którą zdobywają aplikanci obu zawodów, jest podobna. Natomiast egzamin zawodowy, jeśli chodzi o jego zakres, jest identyczny. Oczywiście, należy rozważyć argument dotyczący wielu lat doświadczenia środowiska adwokackiego w sprawach karnych – jednak z drugiej strony – nie można odmówić radcom znajomości procedury. Należy podkreślić, że już w obecnym stanie prawnym mogą pełnić rolę pełnomocnika, a także występować w sprawach o wykroczenia. Co więcej, radcowie prawni niejednokrotnie mają do czynienia z prawem karnym niejako przy okazji prowadzenia innych spraw. W efekcie materia prawa i postępowania karnego nie jest im obca. W związku z tym konsekwentny ustawodawca nie powinien stawiać przeszkody w dostępie do usług prawnych w charakterze obrońcy w procesie karnym, gdy nie istnieją wyraźne przesłanki mogące stanowić kontrargument dla proponowanego rozwiązania. (Michał Królikowski, wiceminister sprawiedliwości)
Oczywiście, do załatwienia pozostaje jeszcze kwestia radców prawnych zatrudnionych na etacie i nieprowadzących kancelarii, którzy – jak wszystko na to wskazuje – nie będą mogli prowadzić obron karnych. Posłowie przyjęli tu rozwiązanie kompromisowe. Nie oznacza to jednak, że samorząd radców prawnych optował za takim zapisem. Jest to istotny przyczynek do dalszej pracy na rzecz zmiany tego zapisu już w trakcie prac komisji (a nie podkomisji nadzwyczajnej) oraz na forum Senatu RP.