Trybunał Konstytucyjny przypomniał w wyroku z 9 marca, że art. 190 ust. 5 Konstytucji, przewiduje, że orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów. Ponownie zatem przyjmowane w Parlamencie rozwiąznia są sprzeczne z wyrokiem Trybunału.

3. Istotne zastrzeżenia konstytucyjne wywołują również konsekwencje rozwiązania polegającego na tym, że jeżeli czterech sędziów sprzeciwi się wydaniu wyroku, to sprawę odracza się na trzy miesiące, a w niektórych sytuacjach nawet na kolejne trzy miesiące.

Tego typu mechanizm prawny może doprowadzić do pozbawienia obywateli prawa do sądu w niezwykle ważnych dla nich sprawach, które mają zostać rozstrzygnięte przez Trybunał Konstytucyjny.

4. Negatywnie ocenić należy ograniczenie kompetencji Rzecznika Praw Obywatelskich.

• W postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym będzie ograniczony jedynie do występowania w sprawach zainicjowanych wniesieniem skargi konstytucyjnej.

Obecna ustawa pozwala Rzecznikowi Praw Obywatelskich na zgłoszenie swojego udziału w każdym postępowaniu prowadzonym przed Trybunałem Konstytucyjnym, z wyjątkiem spraw wszczętych w trybie prewencyjnym przez Prezydenta RP.

Przepisy te mają istotne znaczenie dla obywateli, bo dzięki nim argumenty istotne z punktu widzenia praw i wolności jednostki są lepiej w Trybunale przedstawiane. Jest tak dlatego, że wiele problemów konstytucyjnych, które stają się przedmiotem orzekania w Trybunale Konstytucyjnym, trafia wcześniej do Rzecznika Praw Obywatelskich. Ten prowadzi takie sprawy, wyjaśnia je i podejmuje często działania o charakterze systemowym (np. poprzez kierowanie wystąpień generalnych, w szczególności o podjęcie odpowiedniej inicjatywy ustawodawczej). Z tego punktu widzenia wiedza i doświadczenie instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich jest często niezwykle przydatna dla Trybunału we wszechstronnym wyjaśnieniu rozpatrywanej sprawy.

• Projekt zakłada przy tym, że Rzecznik Praw Obywatelskich nie będzie mógł przystępować do postępowań przed Trybunałem zainicjowanych w szczególności pytaniami prawnymi sądów.

To naprawdę może obniżyć standard ochrony praw i swobód jednostki w naszym kraju.

Adam Bodnar podaje przykłady spraw, do których przyłączył się RPO, a które miały znaczenie dla obywateli, np.:

• sprawa stosowania wobec tej samej osoby fizycznej za ten sam czyn odpowiedzialności za przestępstwo oraz sankcji administracyjno-prawnej (podwójne karanie za to samo);

• sprawa ustawy, która możliwość korzystniejszego przeliczania okresów składkowych do emerytury przyznaje jedynie osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r.;

• sprawa dotycząca przepisów, które dają zwolnionemu pracownikowi tylko 7 dni na odwołanie się do sądu pracy.

Sprawy te pokazują, że pytania prawne kierowane przez sądy do Trybunału Konstytucyjnego często w bezpośredni sposób dotyczą konstytucyjnych praw i wolności jednostki, co uzasadnia udział w toczących się w tych postępowaniach konstytucyjnego organu stojącego na straży praw i wolności, jakim jest Rzecznik Praw Obywatelskich.

5. Bardzo poważne wątpliwości natury konstytucyjnej wywołuje proponowany przepis przejściowy przewidujący zawieszenie na 6 miesięcy wszystkich spraw w toku, w tym wszczętych wnioskiem Rzecznika Praw Obywatelskich oraz innych uprawnionych podmiotów.