Studnia w Górkach. Foto: R. Lotys, Wikimedia Commons

Sądy niejednolicie oceniają, czy prawo do dostępu do energii elektrycznej, prądu i bieżącej wody jest dobrem osobistym człowieka, którego naruszenie skutkuje powstaniem odpowiedzialności naruszyciela z tego tytułu - wynika z analizy Aleksandry Partyk.

Na podstawie art. 23 kodeksu cywilnego dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Nie budzi wątpliwości, iż katalog dóbr osobistych nie jest zamknięty. W orzecznictwie wskazuje się bowiem, że „katalog dóbr osobistych jest katalogiem otwartym. Dynamika życia społecznego i zachodzące zmiany kulturowe wymagają, ażeby zbiór ten dostosowany był do istniejących potrzeb społecznych, w tym także w zakresie ochrony więzi rodzinnych stanowiących podstawę funkcjonowania społeczeństwa.” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 9 maja 2014 r. w sprawie I ACa 1450/13, LEX nr 1469346). Pojawić się może więc wątpliwość, czy jednym z dóbr osobistych człowieka jest prawo do korzystania z bieżącej wody, prądu czy energii elektrycznej. W orzecznictwie dostrzec można różne zapatrywania na tę kwestię.

Prawo do korzystania z mediów nie jest dobrem osobistym

Zgodnie z jednym z poglądów wyrażanych w orzecznictwie prawo do korzystania z tzw. mediów nie stanowi samoistnego dobra osobistego. Powyższe oznacza więc, że jedynie przy okazji pozbawienia człowieka dostaw energii elektrycznej lub bieżącej wody może dojść do naruszenia innych jego dóbr osobistych, w szczególności czci lub dobrego imienia, jednakże odpowiedzialność za te naruszenia nie spoczywa na podmiocie odpowiedzialnym za „odcięcie” dostępu do mediów, bowiem naruszenie tych dóbr osobistych nie jest w takim przypadku intencjonalne. Na powyższe zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 7 maja 2014 r. w sprawie I ACa 1311/13, LEX nr 1469335) wskazując, iż "szczególny związek dobra osobistego z naturą człowieka wyłącza możliwość ujmowania w tych kategoriach dóbr innego rodzaju, wprawdzie wpływających na jakość ludzkiego bytowania, ale pochodzących z zewnątrz, niewywodzących się z istoty człowieczeństwa [...] Nie można podzielić poglądu [...] że oczekiwanie najemcy zapewnienia odpowiednich, godziwych warunków mieszkaniowych ze strony podmiotu wynajmującego, w tym prawa korzystania z bieżącej wody w kranie, stanowi dobro osobiste. Godziwe warunki mieszkaniowe są realizacją dostępu do dóbr cywilizacyjnych, ułatwiających i uprzyjemniających codzienne bytowanie, ale utrata możliwości korzystania z bieżącej wody nie godzi w podstawowe atrybuty człowieka.” Z kolei Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 3 września 2013 r. w sprawie I ACa 176/13 (LEX nr 1363396) wyjaśnił, iż prawo do korzystania z energii elektrycznej nie wywodzi się z istoty człowieczeństwa i jako takie nie może być uznane za dobro osobiste. Sąd Apelacyjny zaznaczył bowiem, że "szczególny związek dobra osobistego z naturą człowieka wyłącza możliwość ujmowania w tych kategoriach dóbr innego rodzaju, wprawdzie wpływających na jakość ludzkiego bytowania, ale pochodzących z zewnątrz, niewywodzących się z istoty człowieczeństwa." Natomiast Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 grudnia 2011 r. w sprawie II CSK 160/11 (LEX nr 1112726) ocenił, iż możliwość korzystania przez człowieka z energii elektrycznej stanowi realizację dostępu do dóbr cywilizacyjnych, ma ułatwiać i uprzyjemniać codzienne bytowanie, natomiast "utrata możliwości korzystania z elektryczności nie godzi w podstawowe atrybuty człowieka. Utrudnia i komplikuje jedynie jego życie, jednak zapobieżenie tym niewygodom jest możliwe, chociaż wiąże się z wydatkami. Nie można [...] wykluczyć wypadków, w których naruszenie obowiązku dostawy energii elektrycznej doprowadzi do naruszenia dóbr osobistych, będą to jednak inne dobra niż prawo do korzystania z prądu.”