Skutki wyroków Trybunału Konstytucyjnego dla prawodawcy - klasyfikacja (zestawienie aktualne na dzień 15 września 2015 r.)

I. Uwagi wstępne

Wyroki Trybunału Konstytucyjnego stwierdzające niekonstytucyjność określonych przepisów prawnych często samodzielnie prowadzą do usunięcia stanu niekonstytucyjności z systemu prawa. Dzieje się tak np. wtedy, gdy przepis ustawy nakłada na obywateli niekonstytucyjny obowiązek. Usunięcie takiego przepisu wyrokiem Trybunału przywraca stan konstytucyjności prawa. Wielokrotnie jednak do usunięcia stanu niekonstytucyjności prawa potrzebne jest wydanie nowych przepisów, czego Trybunał robić nie może - jest to wyłączne uprawnienie prawodawcy (zwłaszcza parlamentu). W takich sytuacjach wymagana jest reakcja prawodawcy - to dlatego wskazuje się, że wyroki Trybunału Konstytucyjnego wywołują dla prawodawcy określone skutki (wymagają wykonania).
W ramach przyjętej w Biurze Trybunału Konstytucyjnego klasyfikacji skutków wyroków Trybunału dla prawodawcy, z wyroku może wynikać, że:
a) konieczne jest, aby prawodawca wprowadził określone zmiany w prawie,
b) zalecane jest, aby prawodawca wprowadził określone zmiany w prawie,
c) wskazane jest, aby prawodawca wprowadził określone zmiany w prawie.

O obowiązku wykonania wyroków Trybunału Konstytucyjnego mówi się przede wszystkim w odniesieniu do tych wyroków, w wypadku których reakcja prawodawcy jest konieczna. Zalecane lub wskazane jest działanie prawodawcy w sytuacjach, które mają na celu zapewnienie dobrej jakości systemu prawa, choć nie są niezbędne do usunięcia stanu niekonstytucyjności stwierdzonego wyrokiem Trybunału.

Wyroki Trybunału Konstytucyjnego wchodzą w życie z dniem ogłoszenia ich w odpowiednim dzienniku urzędowym (np. w wypadku ustaw - w Dzienniku Ustaw), tzn. że tego dnia przepisy niekonstytucyjne tracą moc obowiązującą. Trybunał może jednak określić inny termin utraty mocy obowiązującej przez niekonstytucyjne przepisy - po to, by dać prawodawcy czas na rzetelne przygotowanie koniecznych zmian.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego uznaje się za wykonany przez prawodawcę w momencie wejścia w życie nowych przepisów przez niego wydanych. O zaległości w wykonaniu wyroku można mówić wtedy, gdy nastąpiła już utrata mocy obowiązującej przez niekonstytucyjne przepisy, a nie weszły jeszcze w życie przepisy nowe. W wypadku przepisów, które z uwagi na rozstrzygnięcie Trybunału tracą moc obowiązującą w terminie późniejszym niż dzień wejścia w życie wyroku, o zaległości może być mowa dopiero wtedy, gdy termin ten upłynął, a mimo to prawodawca nie wydał nowych przepisów.