W przeciwieństwie do niektórych prawicowych polityków, nie przypuszczam, że rozwiązaniem jest pospieszny demontaż państwa socjalnego. Zniesienie niektórych instytucji mogło by mieć jeszcze bardziej zgubne skutki, niż ich nieprzemyślane wprowadzenie. Kiedy już będziemy coś wprowadzać, albo na odwrót, znosić, powinniśmy nie tylko mieć jasność, jeśli chodzi o kwestię zamierzonych rezultatów naszego działania, ale również dokładnie rozważyć, czy dane posunięcie nie będzie miało niepożądanych skutków. Mogłoby nam tu chyba też pomóc rozróżnienie między solidarnością dobrowolną a przymusową.

Jestem zdania, że jeśli słowa „solidarność“ ma się faktycznie używać, trzeba to robić albo w jednym, albo w drugim kontekście. Jeżeli próbujemy posługiwać się nim w obydwu sensach, ze względu na swoją wewnętrzną niespójność jest raczej mylące. Na naszą szkodę.

Dan Drápal – popularny czeski duchowny ewangelicki, teolog i publicysta, w czasach komunistycznych działacz opozycyjny, autor wielu książek i artykułów, redaktor konserwatywnego pisma „Konzervativní listy“, tłumacz Starego Testamentu.

[1] Wikipedia odsyła tutaj sama do francuskiego słownika Le petit Robert (Paryż, 1970), do hasła „solidarność“.

[2] Nie byłoby jednak w pełni uprawnione twierdzenie, że ta solidarność nie jest nawet w najmniejszym zakresie zależna od naszego wyboru. Jeśli będziemy żyć w demokratycznym społeczeństwie, możemy walczyć metodami politycznymi o to, aby ta „solidarność“ się pogłębiała, a nie – na odwrót – zawężała. Możemy głosować na partię, która utrzymuje taki pogląd na ową „solidarność“, który jest nam bliski. Jeśli taka partia nie istnieje, możemy ją założyć. Jest jednak prawdą, że taka walka jest bardzo długa i – znów z perspektywy jednostki – jej wynik jest niepewny.