Opinia z 17 listopada 2016 r. Krajowej Rady Sądownictwa dotycząca rządowego projektu zmiany ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (pozycja dyrektora sądu).

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej stanowi o trójpodziale władz oraz o odrębności i niezależności sądów (art. 173), przy równoważeniu się władz (art. 10). W związku z tym, dla zachowania niezależności sądów i niezawisłości sędziów konieczne jest zapewnienie odpowiednich gwarancji, w szczególności w zakresie prawa ustrojowego. Jedną z gwarancji odrębności władzy sądowniczej od pozostałych są przepisy zapewniające tej władzy odrębność organizacyjną i ściśle z nią związana samodzielność budżetową. Ustawa musi zapewniać organom sądów wpływ na ich finansowanie i wykonanie budżetu.

Projekt wprowadzając pełną zależność dyrektora sądu od Ministra Sprawiedliwości i pozbawiając organy sądu wpływu na podejmowanie decyzji związanych z finansowaniem sądów prowadzi do sytuacji, w której funkcjonariusz władzy wykonawczej, posiadający pełnię kompetencji co do finansów sądu, nie będzie ograniczony jakimikolwiek decyzjami organów sądu. Minister Sprawiedliwości będąc w istocie jedynym zwierzchnikiem dyrektora sądu faktycznie przejmie pełnię uprawnień w zakresie funkcjonowania sądu jako odrębnej instytucji.

Krajowa Rada Sądownictwa stwierdza, że dla zachowania niezależności władzy sądowniczej i jej odrębności od pozostałych władz konieczne są odpowiednie regulacje ustrojowe gwarantujące sądom i organom sądów wpływ na działalność sądów objętą zakresem kompetencji dyrektora sądu. Organy sądu powinny być wyposażone w odpowiednie kompetencje nadzorcze względem dyrektora sądu. Zdaniem Rady przedstawiony projekt zmierza do zwiększenia wpływu władzy wykonawczej na władzę sądowniczą i narusza zasadę niezależności i odrębności od władzy wykonawczej.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 7 listopada 2013 r ., K 31/12, stwierdził, że ustawodawca określając zakres kompetencji Ministra Sprawiedliwości i dyrektora sądu powinien zachować równowagę pomiędzy organami władzy wykonawczej i organami władzy sądowniczej. Projektodawca nie przeczy, że sprawowanie wymiaru sprawiedliwości i wykonywania zadań z zakresu ochrony prawnej wymaga stosownego zaplecza, odmawia jednak, samorządowi sędziowskiemu i prezesowi sądu, prawa oceny sposobu wykonywania przez dyrektora sądu jego funkcji. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że pełna swoboda decyzyjna Ministra Sprawiedliwości w zakresie oceny działalności dyrektora sądu godzi w zasady z art. 10 ust. 1 i art. 173 Konstytucji, a podjęcie przez zgromadzenie ogólne sędziów apelacji uchwały negatywnie opiniującej sprawozdanie dyrektora sądu czy sformułowanie wniosku przez prezesa sądu o odwołanie dyrektora sądu powinny odnosić stosowny, przewidziany ustawą, skutek. Tym samym Trybunał Konstytucyjny zakreślił dopuszczalne granice ingerencji władzy wykonawczej w funkcjonowanie jednostek sądownictwa, które przedstawiony Radzie projekt wyraźnie przekracza. W ocenie Rady proponowane rozwiązania mogą stanowić naruszenie Konstytucji.