Foto: sxc.hu

Jak wynika z badań zrealizowanych w ramach projektu „Decydujmy razem”, jednym z czynników różnicujących poziom zaangażowania i aktywności obywatelskiej na poziomie lokalnym jest wiek respondentów. Obok osób starszych – powyżej 65. roku życia – najrzadziej włączają się w procesy decyzyjne osoby młode, poniżej 24. roku życia. Opinie i postulaty młodzieży (czy nawet dzieci) mogą mieć jednak istotne – a niekiedy wręcz kluczowe – znaczenie dla władz publicznych. Przykładowo, partycypacja osób niepełnoletnich może okazać się bardzo przydatna w procesie podejmowania decyzji dotyczących budowy placów zabaw czy obiektów sportowych, z których mają korzystać dzieci. Dzieci i młodzież jako użytkownicy lokalnej infrastruktury mają specyficzne potrzeby i oczekiwania, które powinny być uwzględniane przez władze samorządowe. Potrzebę włączania dzieci w procesy decyzyjne podkreślono również w Międzynarodowej Konwencji o Prawach Dziecka, gdzie jest mowa m. in. o prawie dzieci do swobodnego wyrażania swoich poglądów w dotyczących ich sprawach i prawie do artykulacji swojej wiedzy i idei z wykorzystaniem różnych środków przekazu.

W polskich regulacjach prawnych zagadnienie partycypacji publicznej osób niepełnoletnich jest potraktowane dość zdawkowo. Warto jednak podkreślić, że np. ustawa o samorządzie gminnym zawiera unormowania odnoszące się do tej kwestii. Art. 5b ustawy stanowi, że do obowiązków gminy należy podejmowanie działań na rzecz wspierania i upowszechniania idei samorządowej wśród mieszkańców gminy, w tym zwłaszcza wśród młodzieży. W tym celu rada gminy, na wniosek zainteresowanych środowisk, może wyrazić zgodę na utworzenie młodzieżowej rady gminy jako organu o charakterze konsultacyjnym; takie rady nie mają statusu organizacji pozarządowej, nie mają też osobowości prawnej. Powołując radę młodzieżową, rada gminy nadaje jej statut określający tryb wyboru jej członków i zasady jej działania, co w praktyce oznacza, że rozwiązania przyjmowane w poszczególnych gminach mogą być zróżnicowane.

Zgodnie z danymi zawartymi w opublikowanym przez Biuro Analiz Sejmowych opracowaniu „Polityka młodzieżowa” (pod red. G. Zielińskiej), w 2009 roku działało w Polsce ponad 200 rad młodzieżowych. Lakoniczna regulacja prawna sprawia jednak, że ich ich funkcjonowanie w praktyce wiąże się z rozmaitymi problemami. Wydaje się więc, że instrumenty partycypacji publicznej młodzieży i dzieci są bardzo skromne. Podstawą do uczestnictwa osób niepełnoletnich w samorządowych procesach decyzyjnych mogą jednak być również przepisy, w których nie ma wprost mowy o mieszkańcach z tej właśnie kategorii wiekowej.