Słowo o metodologii

Raport Obywatelski Monitoring Sądów 2012/2013 powstał na bazie 6938 obserwacji dokonanych w 125 sądach powszechnych (w tym trzech sądach apelacyjnych oraz 30 sądach okręgowych), czterech wojewódzkich sądach administracyjnych, Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz w Sądzie Najwyższym. Monitoring prowadzony był w oparciu o metody powszechnie przyjęte w naukach społecznych, przede wszystkim metodę obserwacji uczestniczącej. Sposób doboru sądów był dla obserwatorów całkowicie dowolny, obserwowano zarówno sprawy karne, jak i cywilne. Wolontariusze Fundacji wyposażeni zostali w formularze obserwacji przygotowane wcześniej przez zespół Court Watch Polska i konsultowane z przedstawicielami środowiska prawniczego. Zawierają one szereg szczegółowych pytań, na które wolontariusze odpowiadają w trakcie dokonywania obserwacji w salach rozpraw, ale również umożliwiają im bardziej wyczerpujące opisanie co ciekawszych zjawisk oraz odnotowanie konkretnych wypowiedzi sędziów.

Podkreślić należy, że autorzy raportu są socjologami, dlatego ich podejście nie jest zogniskowane na formalnej realizacji praw przysługujących uczestnikom procesu sądowego, tylko na społecznym odczuciu realizacji owych praw. Przyjęta metodologia badania sprawia, że jego wyniki nie mają charakteru ściśle reprezentatywnego. Główną zaletą jest jego poglądowy charakter oraz możliwość dokonywania porównań między konkretnymi sądami – szczególnie tymi, w których dokonano największej liczby obserwacji.

Najnowszy raport z monitoringu sądów mówi wiele o stanie polskiego sądownictwa. Jak podkreślają jego autorzy, większość wolontariuszy Fundacji wychodzi z sądów zbudowana, z ugruntowanym poczuciem zaufania do instytucji trzeciej władzy, odnotowawszy wiele przykładów zwiększających autorytet sądu. Niemniej, w wielu aspektach i wielu przypadkach jest jeszcze dużo do poprawienia, by obywatel był w gmachu sądu traktowany z należytym szacunkiem, jako podmiot – we własnym przekonaniu – rzetelnego, bezstronnego i sprawiedliwego postępowania. Obserwacje rozpraw prowadzą również do wniosku, że znaczna część niekorzystnych dla obywateli zjawisk mogłaby zostać usunięta bez większych kosztów oraz zmian uregulowań prawnych. Tak jest chociażby w kwestii sędziowskich spóźnień czy pozostawiania otwartych drzwi do sal rozpraw, w których poza czasem trwania posiedzeń przebywa sędzia oraz prokurator lub pełnomocnik jednej ze stron.
*Autor jest socjologiem, współpracownikiem Fundacji Court Watch Polska
Na wokandzie