Zwiększenie poziomu ochrony prawnej dzieci i rodziny

Oznacza to dostosowanie polskiego prawa do standardów Międzynarodowej konwencji o ochronie wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem. Konwencja obowiązuje od 2010 r. Polska podpisała konwencję w 2013 r., ale jeszcze jej nie ratyfikowała.

Nowe standardy opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi

Polskie przepisy są tak sformułowane, że niepełnosprawność psychiczna staje się przeszkodą w podejmowaniu czynności prawnych, co jest niezgodne ze standardami ochrony praw człowieka oraz Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. W nowej ustawie instytucja „ubezwłasnowolnienia” całkowitego i częściowego zostanie zastąpiona „opieką”. Jej rodzaj będzie indywidualnie dostosowywany do stopnia niepełnosprawności danej osoby oraz jej potrzeb związanych z podejmowaniem życiowych decyzji.

Nowy model opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi

Przyjęto zasadę, że każda osoba dorosła ma pełną zdolność do czynności prawnych, a wyjątki od tej zasady (czyli ograniczenie podejmowania czynności prawnych) będą ustalane przez sąd indywidualnie. Oznacza to odejście od obowiązującego modelu, w którym sąd pozbawia dorosłą osobę zdolności do czynności prawnych, w zakresie określonym w sposób dość abstrakcyjny i luźno powiązany z jej stanem psychicznym. Zmienią się także zasady sprawowania opieki i relacje między opieką a zdolnością do czynności prawnych.

Obecnie sąd najpierw wydaje postanowienie o ubezwłasnowolnieniu (całkowitym lub częściowym), a następnie przyznaje takiej osobie opiekuna lub kuratora, który podejmuje decyzje w imieniu i na rzecz osoby ubezwłasnowolnionej.

Po zmianach, sąd – bez orzekania o ubezwłasnowolnieniu – będzie ustanawiał opiekuna i ściśle określał jego kompetencje, czyli rozstrzygał, w jakim zakresie podopieczny może działać samodzielnie, a w jakim potrzebuje wsparcia lub zastępstwa. Opiekun ma głównie pomagać osobie z zaburzeniami psychicznymi, a zakres tego wsparcia powinien zależeć od stanu zdrowia podopiecznego. Opiekun będzie mógł reprezentować taką osobę, ale tylko wtedy, kiedy będzie to absolutnie niezbędne. Zasadniczo opiekun ma pomagać i asystować, a nie wyręczać w wykonywaniu ważnych czynności prawnych. Zlikwidowana zostanie instytucja kurateli dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo.