Obniżka kosztów w takich wypadkach jest oczywistością. Podział pracy pozwalał na zajmowanie się kilkoma rzeczami jednocześnie, co oszczędzało czas i zwiększało wydajność „spółdzielni”. W cztery lata opanowali lokalny rynek, co wystarczyło na godne życie wszystkich uczestników przedsięwzięcia. Nie korzystali z pomocy żadnych pośredników, sery sprzedawali we własnym sklepie w miasteczku, biznes kwitł.

Kiedy dziś słyszę narzekania rolników na skandalicznie niskie ceny oferowane im przy skupie przez koncerny przetwórcze – przypominają mi się owi francuscy serowarzy.

To prawda, że jest skandalem gdy cena skupu jest dziesięciokrotnie niższa od ceny detalicznej, ale któż taką sytuację wytwarza?

Czy nie są jej współtwórcami sami rolnicy, którzy biernie czekają na firmy odbierające ich produkty i z płaczem, ale godzą się na postawione warunki „nie mając wyjścia”?

A gdyby odmówili sprzedaży? Nie ma takiej firmy na świecie, która w kilka dni zdążyłaby sobie zagwarantować dostawę z innego źródła z podobną opłacalnością. Musiała by się dogadać.

No tak, ale co w sytuacji gdy Nowak nie sprzeda, a wykorzysta to Kowalski i sprzeda dwa razy więcej? Nie zarobi, bo cena podła, ale przynajmniej będzie się cieszył, że Nowakowi zgniło.

Co zrobić, by jakakolwiek wzmianka o współpracy nie kojarzyła się polskiemu rolnikowi z kołchozem, a on sam przestał być karykaturą Ślimaka?

Jak trafić do sadownika, który słusznie klnie, że za jabłko  płacą mu kilkanaście groszy za kilogram, a który wystawiając je na własnym straganie przy drodze żąda za kilo 10 złotych „bo po tyle są w mieście”? A gdyby wystawił po 5 zł? Może sprzedałby więcej?

A co gdyby jednak dogadał się z Nowakiem i pracowaliby razem? Doprosiwszy Wiśniewskiego i Dąbrowskiego mogliby stworzyć spółdzielnię dyktującą warunki firmom, a z czasem nawet je zastępującą. Nie? Mam wrażenie, że tak. Doświadczenia rolników francuskich i niemieckich (innych nie znam) potwierdzają moje przypuszczenie.

Wspólna praca to jednoczesne mniejsze obciążenie nią dla pojedynczego człowieka. Może przy takim systemie Nowak znalazłby czas, by pojechać do stolicy i spróbować rozmów z attache handlowymi z ambasad azjatyckich krajów, w których jabłka od dawna są towarem dobrze widzianym? Ci panowie w końcu od tego są. Po co czekać, aż pan minister wpadnie na taki „rewolucyjny pomysł”? Wówczas  jakiekolwiek embargo nie byłoby takie straszne. A znając życie, w takiej sytuacji i Rosja szybko by się „przeprosiła” z polskimi towarami wiedząc, że jedynie zubaża swój rynek nie odnosząc sukcesu politycznego. To oczywiście obraz uproszczony, ale chcę tylko zasygnalizować ideę. Ministerstwo zajmujące się wyłącznie „załatwianiem dotacji” polskiemu rolnictwu na dobrą sprawę szkodzi.