ETS: główne wejście. Foto: ETS

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku 21 marca uznał, że standaryzowana klauzula znajdująca się w umowach zawieranych z konsumentami podlega kontroli nieuczciwego charakteru, nawet jeśli ogranicza się ona do przejęcia przepisów krajowych mających zastosowanie do innej kategorii umów.

Do sądu krajowego należy ocena, w każdym konkretnym przypadku, czy taka klauzula zezwalająca dostawcy gazu na jednostronne dostosowanie ceny spełnia wymogi dobrej wiary, równowagi i przejrzystości.

Verbraucherzentrale Nordrhein-Westfalen (stowarzyszenie konsumentów Nadrenii Północnej-Westfalii) zaskarżyło do sądów niemieckich standaryzowaną klauzulę umowną, na podstawie której RWE, niemieckie przedsiębiorstwo zaopatrzenia w gaz ziemny, zastrzega sobie prawo jednostronnej zmiany cen dostaw gazu do swoich klientów, jeżeli podlegają oni taryfie specjalnej (Sonderkunden). Zamiast wyboru taryfy standardowej, jaką niemieccy dostawcy gazu są zobowiązani oferować konsumentom, owi klienci zawarli umowę objętą swobodą zawierania umów. Uznawszy, że dana klauzula ma nieuczciwy charakter, stowarzyszenie wniosło w imieniu 25 konsumentów o zwrot nadpłat, które ci ostatni uiścili RWE w następstwie czterech podwyżek cen w latach 2003–2005 w łącznej kwocie 16 128,63 EUR.

RWE uważało w szczególności, że zaskarżona klauzula, zawarta w ogólnych warunkach mających zastosowanie do zainteresowanych klientów, nie może podlegać kontroli nieuczciwego charakteru. Klauzula ta odnosiła się bowiem jedynie do przepisów niemieckich mających zastosowanie do umów objętych taryfą standardową. Przepisy te pozwalały dostawcy na jednostronne różnicowanie cen gazu bez wskazywania przyczyn, warunków bądź zakresu takiej zmiany, gwarantując jednak, że klienci byli informowani o owej zmianie i w danym przypadku mogli odstąpić od umowy.

Ze względu na to, że RWE przegrało sprawę przed sądami niższej instancji, zwróciło się do Bundesgerichtshof (federalnego sądu najwyższego, Niemcy), który skierował do Trybunału Sprawiedliwości pytania dotyczące wykładni przepisów prawa Unii mających na celu ochronę konsumentów przed nieuczciwymi lub nieprzejrzystymi standaryzowanymi klauzulami umownymi. Sąd niemiecki zmierza do ustalenia w szczególności zakresu wyłączenia kontroli nieuczciwego charakteru klauzul standaryzowanych, które jedynie przejmują bezwzględnie obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze.

W dzisiejszym wyroku Trybunał Sprawiedliwości udzielił odpowiedzi, że takie klauzule powinny podlegać kontroli nieuczciwego charakteru, jeżeli przejmowane przez nie przepisy ustawowe mają zastosowanie jedynie do innej kategorii umowy.

Wyłączenie bowiem z kontroli nieuczciwego charakteru warunków umownych odzwierciedlających przepisy krajowe regulujące określoną kategorię umowy jest usprawiedliwione tym, że uzasadnione jest przypuszczenie, iż ustawodawca krajowy dokonał wyważenia ogółu praw i obowiązków stron tych umów. To rozumowanie nie ma jednak zastosowania do warunków innej umowy. Wyłączenie bowiem warunku zawartego w takiej umowie z kontroli jego nieuczciwego