Rada Najwyższa Ukrainy

9 kwietnia Rada Najwyższa Ukrainy uchwaliła cztery ustawy, dotyczące polityki pamięci, które przewidują m.in. szeroką dekomunizację przestrzeni publicznej, w tym przez zmianę wszystkich nazw miejscowych związanych z reżimem komunistycznym. Zakładają one również otwarcie dostępu do archiwów KGB i innych służb Związku Sowieckiego, uznanie zaszczytnego charakteru udziału w walce o niepodległość Ukrainy, w tym w szeregach OUN-UPA (bez nadania statusu kombatanta ani żadnych uprawnień) oraz zaprzestanie stosowania sowieckiego terminu „Wielka Wojna Ojczyźniana” i zastąpienie go pojęciem „II wojna światowa”. Konieczność zmiany wielu nazw ulic i miejscowości z pewnością wywoła niezadowolenie w znacznej części kraju, wydaje się też niemożliwa jej pełna realizacja w wyznaczonym terminie sześciu miesięcy.

Uchwalenie ustaw dekomunizacyjnych potwierdza, że obecne władze Ukrainy przywiązują wielką wagę do kształtowania nowej polityki pamięci, skupionej wokół tradycji walk o niepodległość Ukrainy, przede wszystkim przeciwko Rosji. Jest to element tworzenia nowej, obywatelskiej tożsamości narodowej, której ważnym elementem jest akcentowanie odrębności tradycji Ukrainy także w okresach jej zależności od Rosji i przedstawianie tych okresów jako zniewolenia lub wręcz okupacji. W promowanej tradycji jest też miejsce dla OUN i UPA, traktowanych przede wszystkim jako organizacje antysowieckie.

Kontekst uchwalenia ustaw

Z czterech projektów omawianych ustaw dwa zgłoszono jako rządowe, jeden – jako inicjatywę grupy parlamentarzystów z różnych frakcji, jeden jako projekt Jurija Szuchewycza. Jednak wszystkie akty prawne zostały opracowane w Ukraińskim Instytucie Pamięci Narodowej (UIPN) pod kierownictwem jego szefa Wołodymyra Wjatrowycza, który osobiście prezentował dwa z nich w Radzie Najwyższej. Jest to kolejne potwierdzenie wzrostu roli znaczenia UIPN w ukraińskiej administracji centralnej oraz Wjatrowycza jako jednego z głównych architektów nowej polityki pamięci.

Wszystkie projekty zostały zgłoszone do Rady Najwyższej w dniach 3–6 kwietnia, a wprowadzone do porządku dziennego uchwałą z 7 kwietnia wraz z 32 innymi. Kto podjął decyzję o rozpatrywaniu ich akurat 9 kwietnia, kilka godzin po wystąpieniu w parlamencie ukraińskim prezydenta RP, nie wiadomo. Sam Wjatrowycz z trybuny Rady nawiązywał do symboliki Wielkiego Czwartku (w Kościołach wschodnich – Czysty Czwartek) jako właściwego terminu do „oczyszczenia” kraju, a w późniejszych wypowiedziach twierdził, że zbieżność była dziełem przypadku.