W 2014 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepisy przyznające służbom prawo do pozyskiwania danych od operatorów telekomunikacyjnych są niezgodne z Konstytucją. Przepisy tracą moc w lutym 2016 r. Obecnie Senat pracuje nad ich nowelizacją i wykonaniem wyroku TK. HFPC przedstawiła senatorom opinię na temat obecnego projektu.

„Projekt w obecnym kształcie nie wykonuje wyroku Trybunału Konstytucyjnego i całkowicie pomija wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie Digital Rights Ireland, w którym Trybunał uchylił unijną dyrektywę retencyjną” – mówi Barbara Grabowska-Moroz, prawniczka HFPC.

Trybunał Konstytucyjny wskazał, że jednym z największych mankamentów dotychczasowych regulacji w zakresie dostępu służb do danych telekomunikacyjnych był brak niezależnej kontroli nad tym dostępem. Projekt nowelizacji, w obecnym kształcie, nie poprawia sytuacji w tym zakresie. Projekt przewiduje, że w zakresie dostępu do danych telekomunikacyjnych uprzednia kontrola będzie sprawowana przez sąd jedynie w odniesieniu do danych dotyczących osób wykonujących zawód zaufania publicznego (np. dziennikarz, adwokat). Kontrola następcza ma być oparta o sprawozdania służb przesyłane co sześć miesięcy do sądów, które będą mogły prowadzić dalsze czynności kontrolne w oparciu o otrzymane sprawozdania.

„Projekt  prezentuje o wiele niższy standard ochrony prawa do prywatności niż projekt ustawy opracowany wcześniej przez senacką Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji” – wskazuje Barbara Grabowska-Moroz. „Wcześniejszy projekt przewidywał m.in. powołanie pełnomocników ds. danych osobowych w poszczególnych służbach oraz wzmocnienie roli Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych w tym zakresie. Wynikało to m.in. z raportu Najwyższej Izby Kontroli nt. pozyskiwania danych telekomunikacyjnych przez służby” – dodaje Barbara Grabowska-Moroz.

Fundacja szczególnie krytycznie ocenia odejście od pomysłu powołania specjalnego niezależnego od służb organu ds. kontroli służb specjalnych, składającego m.in. z sędziów w stanie spoczynku. Propozycja powołania takiego organu, na wzór analogicznych instytucji funkcjonujących w innych państwach Europy, była przedmiotem dyskusji publicznej od 2011 r., kiedy przedstawił ją minister Jacek Cichocki, sekretarz stanu w KPRM. Powołanie takiego organu dawałoby szansę na merytoryczną i niezależną kontrolę nad służbami, w tym na rozpoznawanie skarg indywidualnych na funkcjonowanie służb.

„Pominięcie w projekcie wytycznych wynikających z wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE, w tym np. zróżnicowania zasad dostępu do danych ze względu na możliwą ingerencję w prawo do prywatności lub ze względu na rodzaj ściganego przestępstwa, powoduje, że mamy nadal do czynienia z nieproporcjonalnym naruszeniem praw konstytucyjnych, ale również naruszeniem prawa Unii Europejskiej” – wskazuje Barbara Grabowska-Moroz.

Posiedzenie połączonych komisji senackich (Komisja Ustawodawcza, Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji oraz Komisja Obrony Narodowej), w trakcie którego odbędzie się pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw, odbędzie się 21 lipca 2015 r. o godz. 11.00.

HFPC