Należy zauważyć, że przedstawiciele doktryny prawa konstytucyjnego nie są w pełni zgodni co do kwestii, jak rozumieć pojęcie „mandatu wolnego” na tle pojęcia „mandatu przedstawicielskiego”. Można wręcz wyróżnić dwa przeciwstawne stanowiska w tym zakresie. Część przedstawicieli doktryny utożsamia bowiem pojęcie mandatu wolnego” z pojęciem „mandatu przedstawicielskiego” i traktuje tak ujmowany mandat jako kategorię przeciwstawną „mandatowi imperatywnemu”. Pozostała część reprezentantów doktryny traktuje z kolei zarówno mandat imperatywny, jak i mandat wolny jako kategorie węższe, podrzędne wobec szerszej kategorii „mandatu przedstawicielskiego”. Zdaniem zwolenników tego punktu widzenia, dopiero w ramach szerszej kategorii „mandatu przedstawicielskiego” mieszczą się przeciwstawne wobec siebie koncepcje „mandatu wolnego” oraz „imperatywnego".

Na potrzeby niniejszych rozważań zostanie przyjęte drugie z zaprezentowanych stanowisk. Można to uzasadnić faktem, że reprezentowanie suwerena, czyli przymiot mandatu przedstawicielskiego, jest — co prawda — cechą mandatu wolnego, ale w przypadku mandatu wolnego kryterium odróżniającym tę koncepcję mandatu od mandatu imperatywnego jest reprezentowanie całego zbiorowego podmiotu suwerenności (narodu), a nie sam fakt reprezentowania suwerena, gdyż samo kryterium reprezentowania suwerena — tyle że nie całego — odnosi się również do mandatu imperatywnego. Nie zmienia to jednak faktu, że podejście takie nie rozstrzyga i nie eliminuje definitywnie powstałych rozbieżności doktrynalnych w tym zakresie.

W polskiej tradycji ustrojowej znane są dwie wyróżniane przez przedstawicieli doktryny prawa konstytucyjnego koncepcje mandatu parlamentarnego. Mamy bowiem mandat imperatywny, stanowiący koncepcję historycznie wcześniejszą, nawiązującą do cywilistycznej koncepcji przedstawicielstwa i typową dla parlamentaryzmu średniowiecznego, jak i ukształtowany później mandat wolny. Instytucja mandatu imperatywnego zaczęła funkcjonować w polskim konstytucjonalizmie już w okresie Rzeczypospolitej szlacheckiej, z kolei instytucja mandatu wolnego — będąca pochodną koncepcji zwierzchnictwa narodu — jako rozwiązanie ustrojowe została przyjęta w polskim systemie konstytucyjnym dopiero pod koniec XVIII w.