Konstrukcja mandatu wolnego funkcjonuje również we współczesnym polskim prawie konstytucyjnym. Została ona zaaprobowana we wszystkich regulacjach konstytucyjnych po 1989 r., w tym także w obowiązującej Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., w której expressis verbis przyznano mandat wolny posłom i senatorom. Do instytucji mandatu wolnego sprawowanego przez posłów i senatorów odnosi się art. 104 ust. 1 w zw. z art. 108 polskiej ustawy zasadniczej. Ponadto konstytucyjną zasadę mandatu wolnego potwierdza pośrednio art. 1 ust. 1 i 2 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora z dnia 9 maja 1996 r., gdzie wskazuje się, że posłowie wykonują swój mandat, kierując się dobrem narodu, oraz że powinni oni informować wyborców o swojej pracy i o działalności organu, do którego zostali wybrani.

Warto zauważyć, iż przywołane przepisy Konstytucji RP expressis verbis wskazują tylko na dwie podstawowe cechy mandatu wolnego sprawowanego przez posłów i senatorów: a mianowicie powszechność (posłowie i senatorowie „są przedstawicielami Narodu”) oraz niezależność („nie wiążą ich instrukcje wyborców”). W omawianym przepisie nie ma z kolei wyraźnego odniesienia do trzeciej, będącej konsekwencją dwóch pierwszych, cech mandatu wolnego, czyli do nieodwoływalności piastunów takiego mandatu. Zagadnienie nieodwoływalności, jako cecha mandatu wolnego, nie budzi jednak żadnych wątpliwości w doktrynie współczesnego prawa konstytucyjnego. W literaturze przedmiotu podkreśla się w związku z tym, iż z ogólnej formuły konstytucyjnej można wydobyć trzy bardziej szczegółowe cechy mandatu wolnego sprawowanego przez parlamentarzystów. Jak już przedstawiono, są to: uniwersalność (powszechność), niezależność i nieodwołalność.

Abstrahując od uwag na temat pojęcia „mandatu wolnego”, należy także zwrócić uwagę na pojęcie „dyscypliny partyjnej”, określanej też mianem „dyscypliny klubowej”. Próbując zdefiniować omawiane pojęcie, trzeba na wstępie zauważyć, że w literaturze przedmiotu można odnaleźć różne definicje „dyscypliny partyjnej”. Leszek Garlicki np. stwierdza, że „istotą dyscypliny klubowej jest formułowanie zaleceń co do sposobu postępowania deputowanego w parlamencie i stosowania sankcji w razie ich naruszenia”. Efektem takich działań zawsze jest podporządkowanie deputowanego woli klubu. Wypowiadający się w podobnym tonie Krzysztof Grajewski stwierdza natomiast, iż istotą dyscypliny partyjnej jest „formułowanie przez klub parlamentarny nakazu wobec swojego deputowanego, by postąpił w określony sposób, pod groźbą wykonania wobec niego określonej sankcji w przypadku niewykonania tego nakazu”. Marek Zubik wskazuje z kolei, iż przez dyscyplinę klubową można także rozumieć „podejmowanie decyzji co do przyjęcia ustaleń programowych przez polityczne gremia frakcji parlamentarnych z możliwością realizacji sankcji klubowych za niepodporządkowanie się im przez konkretnego posła, członka tego klubu”.