Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał dziś wyrok pilotażowy w połączonych sprawach Rutkowski i inni przeciwko Polsce. Trybunał uznał, że przewlekłość postępowania oraz sprzeczne z standardami konwencyjnymi funkcjonowanie skargi na przewlekłość postępowania to w Polsce problem systemowy. Sprawy, w których zapadł dziś wyrok, to wierzchołek góry lodowej. Na rozpoznanie czeka w Trybunale prawie 600 podobnych spraw z Polski.

Trybunał rozpoznawał trzy sprawy, w których postępowania trwały kolejno 8, 11 i 14 lat. Dwóm skarżącym sądy nie przyznały żadnej kompensacji za przewlekłe postępowanie, a trzeciemu skarżącemu, panu Rutkowskiemu, sądy zasądziły 2.000 zł kompensaty za przewlekłe postępowanie.

Trybunał uznał, że w wszystkich tych sprawach doszło o naruszenia prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie oraz prawa do skutecznego środka odwoławczego.

„Trybunał uznał, że te naruszenia powstały na gruncie praktyki ukształtowanej w Polsce, która jest sprzeczna z standardami wypracowanymi przez ETPC” – mówi Irmina Pacho, prawniczka HFPC. „W wyniku tej praktyki mamy do czynienia zarówno z przewlekłością postępowań sądowych jak i przyznawaniem za małych sum pieniężnych z tytułu przewlekłości postępowania” – dodaje Irmina Pacho.

Skargę na przewlekłość postępowania wprowadzono w 2004 r., po wyroku ETPC, w którym również wytknął Polsce problem nadmiernie długich postępowań. Ustawa o skardze została znowelizowana w 2009 r. Wtedy też wprowadzono  m.in. obowiązek zasądzenia kwoty pieniężnej w sytuacji stwierdzenia przewlekłości postępowania oraz podwyższono górną granicę tej kwoty do 20.000 zł.

Nierozwiązanym problemem pozostawało jednak to, w jaki sposób oceniać przewlekłość postępowania. Sądy brały pod uwagę albo całość postępowania albo jego poszczególne etapy. W końcu Sąd Najwyższy rozstrzygnął, że przy badaniu przewlekłości ocenie sądowej podlega całość postępowania. „Jednym z głównych skutków fragmentarycznego badania przez sądy toku postępowania było zasądzanie za małych kwot pieniężnych” – mówi Irmina Pacho, prawniczka HFPC.

ETPC w dzisiejszym wyroku podkreślił, że te zbyt niskie sumy pieniężne przyznawane z tytułu przewlekłości postępowań stanowią o systemowym problemie, który nie może zostać wyeliminowany jedynie uchwałą Sądu Najwyższego.

Wyrok ETPC w sprawie Rutkowski i inni przeciwko Polsce wyrok pilotażowy. To oznacza, że Trybunał zobowiązał Polskę do podjęcia dalszych działań mających na celu zagwarantowanie, iż praktyka sądów polskich będzie zgodna z Konwencją.