Trybunał Konstytucyjny: ogłoszenie wyroku w sprawie 47/15 9 marca 2016. Foto: B. Cacko, ZP BTK

Obecnie w Polsce trwa kryzys konstytucyjny. Kryzys konstytucyjny ma dwa aspekty. Pierwszy związany jest z procedurą wyboru nowych sędziów Trybunału Konstytucyjnego, w miejsce pięciu sędziów, których kadencja wygasała w 2015 r. Drugi aspekt kryzysu dotyczy prac legislacyjnych nad kolejnymi nowelizacjami ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, które w praktyce mogą prowadzić do sparaliżowania jego prac.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka stoi na stanowisku, że rozwiązanie toczącego się kryzysu jest możliwe jedynie poprzez zaprzysiężenie trzech sędziów, wybranych zgodnie z prawem w październiku 2015 r. i poprzez respektowanie i wykonywanie wyroków Trybunału Konstytucyjnego.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka monitoruje proces legislacyjny dotyczący ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, a także proces powoływania jego sędziów. Poniżej prezentujemy najważniejsze etapy naszych  prac.

1. Prezydencki projekt nowelizacji ustawy o Trybunale Konstytucyjnym – 2013 r.

W Sejmie zaczynają się prace nad nową ustawą o Trybunale Konstytucyjnym. Projekt przedstawił Prezydent RP. Ustawa ma na celu, zgodnie z założeniami jej twórców, przede wszystkim zwiększenie sprawności orzekania przez Trybunał.

Projekt przewiduje zwiększenie udziału profesjonalnych instytucji w procedurze wyborów kandydatów na sędziów TK. Miałyby ich zgłaszać m.in. wydziały prawa, prawnicze samorządy zawodowe czy Krajowa Rada Sądownictwa. Ponadto, zgodnie z projektem, sędzią TK nie mógłby zostać aktywny poseł lub senator. „Rozwiązania te realizują postulaty zgłaszane od lat przez organizacje pozarządowe wskazujące konieczność odpolitycznienia wyboru sędziów TK” – mówi Barbara Grabowska-Moroz, prawniczka HFPC.

HFPC pozytywnie ocenia także zwiększenie zakresu udziału Rzecznika Praw Obywatelskich oraz organizacji społecznych w postępowaniu przez Trybunałem. Zastrzeżenia Fundacji budzi natomiast przewidywana w projekcie możliwość rozpoznawania spraw przez Trybunał w szerszym niż dotychczas zakresie na posiedzeniu niejawnym. Decyzja o rozpoznaniu sprawy na posiedzeniu niejawnym miałaby należeć do składu orzekającego w danej sprawie, a możliwość jej podjęcia byłaby w ocenie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka uwarunkowana mało precyzyjnymi kryteriami.

„Naszym zdaniem istnieje niebezpieczeństwo, że przywołane regulacje pozwolą na znaczące ograniczenie liczby spraw rozpoznawanych na jawnej rozprawie” – ocenia wtedy Barbara Grabowska-Moroz, prawniczka Fundacji. „Publicznie dostępne rozprawy Trybunału Konstytucyjnego budują jego prestiż, są niezwykle istotne dla środowiska prawniczego, powodują niejednokrotnie duże zainteresowanie mediów oraz gromadzą liczną publiczność. Co więcej, jawnych rozpraw nie jest na tyle dużo w ciągu roku, żeby zauważalnie wpływały na sprawność orzekania przez Trybunał” – dodaje Barbara Grabowska-Moroz.