23 lutego do kancelarii Trybunału Konstytucyjnego wpłynęła „Opinia amicus curiae Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w sprawie połączonych wniosków i pytań prawnych dotyczących zgodności szeregu przepisów ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2217) z Konstytucją”.

Dokument liczy 40 stron. Tu przedstawiamy część wstępną Opinii oraz Podsumowanie. Opinię podpisali Danuta Przywara, Prezes Zarządu HFPC oraz dr Piotr Kładoczny, Sekretare:

Helsińska Fundacja Praw Człowieka (dalej jako: Fundacja, HFPC) pragnie przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu opinię amicus curiae w związku z połączonymi sprawami z wniosków: Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego (sygn. akt K 47/15), dwóch grup posłów na Sejm VIII kadencji (sygn. K 48/15 i K 1/16), Rzecznika Praw Obywatelskich (sygn. K 2/16) oraz Krajowej Rady Sądownictwa (sygn. K 4/16) dotyczących zgodności z Konstytucją RP wybranych przepisów ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2217; dalej: „Nowelizacja”).

1. Uwagi ogólne

Opinia przyjaciela sądu (amicus curiae) to znana w praktyce sądów zagranicznych, a w ostatnich latach w kilkudziesięciu sprawach także w Polsce, forma wyrażania przez organizacje pozarządowe poglądu w ramach postępowań sądowych pozostających w związku z ich celami statutowymi. Zgodnie z założeniami opinia przyjaciela sądu ma pomóc sądowi we wszechstronnym i wieloaspektowym rozpatrywaniu sprawy, z uwzględnieniem szczególnych poglądów i argumentów, które nie zawsze mogą być przedstawione przez strony postępowania.

Jak zauważył Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 16 stycznia 2006 r. w sprawie o sygn. akt SK 30/05 „brak dwuinstancyjności postępowania oraz zasada prawdy obiektywnej, jako podstawa postępowania przed TK, uzasadniają uwzględnianie w postępowaniu o kontrolę konstytucyjności ocen przedstawianych przez organizacje społeczne”. Korzystanie z takich ocen służy, zdaniem Trybunału, sformułowaniu opinii pozwalającej na bardziej wszechstronną ocenę analizowanego zagadnienia i zwiększenie społecznej akceptacji rozstrzygnięć Trybunału oraz społeczną kontrolę władzy. Ponadto, w cytowanym powyżej wyroku Trybunał zauważył, że działalność HFPC pozwala jej na zgromadzenie wiedzy i doświadczenia o funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości, co stanowiło argument za uznaniem przez Trybunał przedstawienia poglądu prawnego jako amicus curiae przez Helsińską Fundację Praw Człowieka za pożądane.

2. Interes prawny HFPC