Powyższy przegląd przepisów prawnych związanych z instytucjami demokracji bezpośredniej nasuwa wniosek, iż jawność ich finansowania wymaga interwencji ustawodawcy. Wydaje się tym samym zasadne wprowadzenie, wzorem Kodeksu wyborczego:

- rejestracji podmiotów biorących udział w kampanii referendalnej;
- obostrzeń dotyczących pozyskiwania środków finansowych, jak i limitowanie wydatków;
- obowiązku składania sprawozdań w PKW obejmującego przychody, wydatki i zobowiązania finansowe, w tym informację o kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania wraz z opinią biegłego rewidenta i raportem;
- sankcji (karnych i majątkowych) za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących finansowania kampanii referendalnej.

Przez 12 lat od ostatniego referendum ustawa nie doczekała się zmian w tym zakresie, mimo iż w marcu 2005 r. grupa posłów wniosła projekt sugerujący wprowadzenie odpowiednich ograniczeń.

*Dr Paweł Jakubowski - politolog, prawnik, Wydział Politologii UMCS