Zgodnie z artykułem 2 ustawy o referendum lokalnym, mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego mogą w drodze referendum decydować m.in. o sposobie rozstrzygania sprawy dotyczącej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki samorządu terytorialnego oraz o innych istotnych sprawach, dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących wspólnotę mieszkańców. Ogólnie brzmiące sformułowania użyte w tym przepisie mogą w praktyce prowadzić do wątpliwości co do tego, czy konkretną sprawę można – zgodnie z prawem – poddać pod referendum lokalne. Tego problemu dotyczył wydany niedawno wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (sygnatura akt II OSK 2988/13).

W orzeczeniu z 14 stycznia b.r. NSA odpowiedział m.in. na pytanie o to, czy można przeprowadzić referendum lokalne dotyczące zagadnień, które wcześniej były skonsultowane z mieszkańcami danej jednostki. Sprawa, w której zapadł wyrok, dotyczyła skargi wniesionej przez radę gminy Siepraw od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie w sprawie ze skargi paru osób na uchwałę Rady Gminy Siepraw w przedmiocie odrzucenia wniosku mieszkańców o przeprowadzenie referendum gminnego. Referendum miało dotyczyć nadania nazw ulicom w miejscowościach Czechówka, Łyczanka, Siepraw i Zakliczyn. Inicjatorzy zebrali 810 podpisów mieszkańców popierających pomysł przeprowadzenia referendum, jednak rada gminy odrzuciła ich wniosek argumentując, że informacja zamieszczona przez inicjatorów w zawiadomieniu o planowanym referendum wprowadzała mieszkańców w błąd. Między innymi, inicjatorzy mieli niezgodnie z prawdą wskazać, że inicjatywa referendum pochodziła od „kilku” radnych (podczas gdy był to tylko jeden radny), niezgodnie z prawdą określono również wysokość kosztów, jakie gmina miała ponieść w związku ze zmianą nazw ulic. Co więcej, komisja oceniająca poprawność wniosku o przeprowadzenie referendum uznała, że w trakcie zbierania podpisów pod wnioskiem zdarzały się przypadki wywierania nacisku na mieszkańców oraz udzielania im nierzetelnej informacji. Komisja miała także wątpliwości co do własnoręczności niektórych podpisów popierających wniosek i do sposobu sformułowania pytania referendalnego (które ujęto w formie negacji). Wskazała ponadto, iż pytanie referendalne zmierzało do uchylenia obowiązującego aktu prawnego, którego przyjęcie przez radę gminy zostało poprzedzone konsultacjami społecznymi w ramach zebrań wiejskich oraz akcją informacyjną. Pytanie natomiast zawierało – zdaniem komisji – „sugestię, iż jest to projekt uchwały, gdy tymczasem została ona już podjęta i stanowi prawo miejscowe.”