I. WSTĘP
1. Charakter urzędu i funkcje ustrojowe

Przywrócenie w 1989 r. instytucji prezydenta i wiążąca się z tym konieczność określenia pozycji ustrojowej głowy państwa, jego roli oraz kompetencji skutkowało poszukiwaniem modelu, który w najlepszy sposób wpisałby się w polskie tradycje ustrojowe oraz spełniał oczekiwania, jakie wiązano z urzędem i zmianą ustroju. Doświadczenia pierwszych lat prezydentury, a zwłaszcza sposób sprawowania urzędu przez Lecha Wałęsę miał istotne znaczenie dla przyjętych w Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. regulacji, szczególnie w kontekście kompetencji prezydenta.

Kluczowy dla dekodowania pozycji ustrojowej głowy państwa jest art. 126 Konstytucji. W ust. 1 ustrojodawca określił charakter, rolę urzędu prezydenta, zaś funkcje głowy państwa zostały wskazane w ust. 2. Jak wskazuje się w literaturze przed­miotu, rola prezydenta, jak również jego funkcje, wyznaczają kierunek działań głowy państwa, determinując wręcz sposób wykonywania posiadanych kompetencji. Stano­wią one istotną dla właściwego sprawowania urzędu dyrektywę interpretacyjną, umoż­liwiającą usunięcie mogących pojawić się wątpliwości w zakresie wykonywania kom­petencji. Można stwierdzić, że wszelkie działania prezydenta powinny prowadzić do osiągnięcia celu rozumianego jako realizacja czy ochrona wskazanych wartości. Cha­rakter głowy państwa został określony poprzez wskazanie dwóch płaszczyzn aktyw­ności prezydenta: jako najwyższego przedstawiciela RP oraz gwaranta ciągłości wła­dzy państwowej. Rola prezydenta, jako najwyższego przedstawiciela RP wiąże się głównie z aspektem reprezentacji państwa polskiego w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych. Przy czym istota reprezentacji nie wyraża się jedynie w uczest­nictwie w uroczystościach państwowych, czy w ważnych dla państwa momentach odbywających się poza granicami kraju (takich jak np. przystąpienie do organizacji międzynarodowych). Równie ważnym jej elementem jest utrzymywanie więzi z oby­watelami, wsłuchiwanie się w ich potrzeby, oczekiwania.

Konstytucja wskazuje również na prezydenta, jako gwaranta ciągłości władzy państwowej. Istota tej roli wiąże się z dbaniem o niezakłócone funkcjonowanie wszelkich organów sprawujących władzę publiczną, przy czym katalog instrumentów, jakimi dysponuje prezydent jest szeroki. W pierwszym rzędzie należy pamiętać o kompeten­cjach, których realizacja nosi znamiona prawnego obowiązku, a które zmierzają do kreacji nowego składu osobowego organów pochodzących z wyborów bezpośrednich czy pośrednich. W przypadkach wskazanych w konstytucji bądź ustawach ma on obo­wiązek podjęcia określonych działań prowadzących do zachowania ciągłości działal­ności organów władzy. Obok uzasadnionych normatywnie kompetencji w gestii gło­wy państwa pozostają również środki i mechanizmy o pozaprawnym charakterze. Można tu wskazać konsultacje z przedstawicielami określonych sił politycznych, me­diację w sprawach kryzysowych, działania pojednawcze czy sugerujące rozstrzygnie­cie w określony sposób sytuacji spornych. Prezydent z wymienionych form działania może swobodnie korzystać, jeśli prowadzą one do zapewnienia stabilności państwa i niezakłóconego funkcjonowania jego organów.