O pozycji ustrojowej prezydenta przesądza nie tylko charakter urzędu, ale również funkcje (zadania), jakie łączą się z jego sprawowaniem. Zostały one określone w art. 126 ust. 2 Konstytucji. W myśl zawartej w nim regulacji prezydent czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Realizacja wskazanych zadań wiąże się z koniecznością ochrony ważnych wartości, na których opiera się istnienie państwa. Czuwanie nad przestrzeganiem konstytucji, określane również mianem czu­wania nad praworządnością, odnosi się do konieczności zapewnienia przestrzegania konstytucji, jako najwyższego aktu określającego ustrój państwa polskiego i zasady, na których państwo opiera swoją działalność. Wypełniając powierzoną mu funkcję, prezydent powinien działać niejako dwutorowo: czuwając nad zgodnością systemu prawa z konstytucją oraz czuwając nad tym, by działania organów władzy były zgod­ne z obowiązującą ustawą zasadniczą i innymi aktami normatywnymi. O ile w pierw­szym przypadku działania mogą mieć charakter działań prewencyjnych i represyjnych, o tyle w drugim będą miały głównie charakter represyjny, zmierzający do wyegzekwo­wania odpowiedzialności wobec osób sprawujących funkcje publiczne, a które dopu­ściły się działań sprzecznych z konstytucją czy ustawami.

Kolejnymi wartościami, na straży których stoi Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, są: suwerenność, bezpieczeństwo państwa, nienaruszalność i niepodzielność te­rytorium państwa polskiego. Wartości te są ze sobą wzajemnie powiązane i jako takie mogą być ujmowane łącznie, za czym przemawia również fakt, iż dla ochrony wska­zanych dóbr może być wymagane korzystanie z tożsamych instrumentów. Stanie na straży suwerenności rozumianej, jako stan, w którym wszelkie działania państwa wol­ne są od jakiejkolwiek ingerencji o charakterze zewnętrznym czy wewnętrznym, wy­maga od prezydenta aktywności głównie na arenie międzynarodowej, jednak — na co wskazuje P. Sarneck — nie można z tego wywodzić kompetencji ponad te, które wy­nikają z obowiązującej konstytucji i ustaw. W sferze realizacji wskazanej funkcji pre­zydent współpracuje z Radą Ministrów w zakresie prowadzenia polityki zagranicznej, mając niewielkie samodzielne uprawnienia.