Coraz częściej dyskutujemy nad sensem i skutecznością warunkowego zawieszenia wykonania kary. Faktem jest, że sądy i prokuratorzy nagminnie sięgają po ten środek probacyjny. Warto tymczasem stosować również inne rodzaje kar, szczególnie te o charakterze finansowym bądź wychowawczym – pisze w ostatnim wydaniu kwartalnika „Na wokandzie”, wydawanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości, prokurator Cezary Kąkol.

Według danych Ministerstwa Sprawiedliwości za 2011 r., warunkowo zawieszanych jest prawie 57 proc. wszystkich wymierzanych przez sądy kar – w większości kar pozbawienia wolności. Na ponad 416 tys. skazań w sądach rejonowych w I instancji, kary bezwzględnego pozbawienia wolności stanowiły niewiele ponad 9 proc. Z kolei kara ograniczenia wolności została orzeczona w blisko 12 proc., a grzywna samoistna – w 21 proc. ogółu skazań.

Zwolennicy stosowania tego środka probacyjnego wskazują m.in., że jest on resocjalizacyjnie skuteczny, ponieważ skłania do przestrzegania porządku prawnego. Podnoszą również, że umieszczanie każdego skazanego w warunkach izolacji przynosiłoby więcej szkód niż korzyści, nie tylko ze względu na wysokie koszty utrzymania osadzonego, ale także z uwagi na jego przebywanie w warunkach izolacji z bardziej zdemoralizowanymi skazanymi, będącymi np. członkami subkultur więziennych. Po drugiej stronie „sporu o zawiasy” sytuują się ci, których zdaniem warunkowe zawieszenie powoduje nieskuteczność skazania (brak efektywnego wykonania kary) i nie czyni zadość społecznemu poczuciu sprawiedliwości.

Pośrodku tej batalii jest społeczeństwo, do którego za pośrednictwem mediów docierają jedynie proste, tj. nieuwzględniające wszystkich realiów danej sprawy, komunikaty o kolejnych wyrokach „w zawieszeniu”. Zdarza się, że w odczuciu opinii publicznej wyroki takie odbierane są jako przejaw pobłażliwości wobec przestępców czy nawet zwykłej nieskuteczności wymiaru sprawiedliwości.

Pozytywna prognoza a prymat kar wolnościowych

Materialnoprawne przesłanki stosowania „zawiasów” zostały opisane w Kodeksie karnym dość lakoniczne. Zgodnie z art. 69 § 1 k.k. sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary „jeżeli jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa”. Ta kodeksowa pozytywna prognoza kryminologiczna opiera się na ocenie postawy sprawcy, jego właściwości i warunków osobistych, dotychczasowego sposobu życia oraz zachowania się po popełnieniu przestępstwa (zob. art. 69 § 2 k.k.).