Dlaczego w praktyce orzeczona kara pozbawienia wolności to najczęściej kara warunkowo zawieszona? Pozbawienie wolności jest karą najsurowszą, która ze względu na swój izolacyjny charakter prowadzi do bardzo daleko idących skutków. W konsekwencji, w wielu przypadkach, sądy czy prokuratorzy w swoisty sposób „łagodzą” te dolegliwości. Zauważyć należy, że warunkowe zawieszenie można stosować w przypadku wielu drobnych przestępstw, które stanowią większość spraw w prokuraturze i sądach (np. kradzieże, uszkodzenia mienia, prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości, groźby karalne, spowodowanie obrażeń ciała, wypadki drogowe, znęcanie się, uchylanie się od płacenia alimentów). Kodeks karny w art. 69 § 1 k.k. pozwala bowiem na „zawiasy” zarówno w przypadku grzywny czy kary ograniczenia wolności, jak również kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej dwóch lat.

Stosowaniu warunkowego zawieszenia sprzyjają również zasady sądowego wymiaru kary. Z art. 58 § 1 k.k. wynika, że sąd powinien wymierzać karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania „tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary”. Sądy często wzmacniają siłę „zawieszenia” poprzez obwarowanie go dodatkowymi obowiązkami (np. poddania się leczeniu, opuszczenia lokalu, przeproszenia pokrzywdzonego), dozorem kuratora czy grzywną, które obowiązują w okresie próby. Pamiętać jednak należy, że wprowadzenie ich, poza nielicznymi wyjątkami, nie jest obowiązkowe i zależy od uznania sądu.

Każdy wyrok skazujący jest opisywany w karcie karnej. Każda taka karta jest ważnym źródłem wiedzy dla sędziego czy prokuratora, stanowiącym podstawę do ustalenia, czy oskarżony rokuje pozytywną prognozę kryminologiczną lub czy zachodzą przesłanki do zarządzenia wykonania wcześniej orzeczonej kary (zob. art. 75 k.k.). Jeżeli w karcie karnej aż roi się od kar „w zawieszeniu”, a jej rubryka pod nazwą „Wykonanie kary, środków karnych, środków zabezpieczających” świeci pustkami, to z pewnością sytuacja ta może budzić zaniepokojenie i wymaga sprawdzenia, dlaczego żaden z wyroków nie został do tej pory „odwieszony”.

Konflikt interesów

Prokuratorzy stosunkowo często wnioskują o warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności. W wielu przypadkach odbywa się to przy zastosowaniu art. 335 § 1 k.p.k., który pozwala prokuratorowi na umieszczenie w akcie oskarżenia wniosku o wydanie przez sąd wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionej z oskarżonym kary lub środka karnego za występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności, bez przeprowadzenia rozprawy. Okoliczności popełnienia przestępstwa nie mogą wówczas budzić wątpliwości, a postawa oskarżonego winna wskazywać, że cele postępowania zostaną osiągnięte.