Senator Robert Mamątow. Foto: M. Józefaciuk, Kancelaria Senatu RP

Z senatorem Robertem Mamątowem z Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji rozmawia Aleksandra Leicht.

- Z inicjatywy senatorów tej kadencji powstało 6 projektów ustaw z myślą o działaczach opozycji demokratycznej  oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych. Pan był sprawozdawcą trzech z tych projektów. Większość z nich powstała na podstawie petycji. Czy to znaczy, że ten instrument demokracji sprawdza się ?

- To jest bardzo dobre narzędzie demokracji. Akurat w przypadku projektów, o których mówimy, petycje dają możliwość upomnienia się różnym grupom o swoje prawa. Senat od kilku lat rozpatruje petycje. Senacka Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji zajmuje się petycjami i niektórym z nich nadaje bieg legislacyjny. To ważna sprawa, bo jeśli powstaje ustawa na bazie petycji to ludzie, którzy piszą petycje do Senatu widzą, że mogą mieć wpływ na stanowienie prawa. Dzięki petycjom w tej kadencji powstało 5 projektów ustaw dotyczących działaczy opozycji antykomunistycznej. Dają one uprawnienia działaczom opozycji, których pominął ustawodawca.

- Na ostatnim posiedzeniu 22 – 24 lipca Senat rozpatrzył dwie takie ustawy. Pan senator był sprawozdawcą jednej z nich, przyznającej prawo do odszkodowań dzieciom urodzonym w więzieniu lub innym miejscu odosobnienia, których matki w latach 1944 – 1956 w okresie ciąży były prześladowane z powodów politycznych.

- Projekt nowelizacji ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego powstał właśnie na podstawie petycji. Te dzieci, dziś osoby starsze, często schorowane to grupa, która została pominięta w dotychczasowych uregulowaniach. Projekt ustawy, jeśli uzyska akceptację Sejmu da osobom, które jako małoletnie były więzione wraz z matkami lub których matki przebywały w okresie ciąży w więzieniach,  możliwość dochodzenia odszkodowań i zadośćuczynienia za okres własnego pobytu w więzieniach i miejscach odosobnienia od Skarbu Państwa. Matki te i dzieci były bezprawnie pozbawione wolności. Ustawa przesądza, że w przypadku gdy orzeczenie, na podstawie którego uprawniony miałby uzyskać odszkodowanie lub zadośćuczynienie, zostało uznane za nieważne przed wejściem w życie projektowanej ustawy, żądanie odszkodowania lub zadośćuczynienia będzie można wnieść w ciągu trzech lat od wejścia w życie ustawy. Mechanizm ten stanowi, że większość roszczeń wobec Skarbu Państwa powstanie w terminie trzech lat od wejścia w życie ustawy, zmniejszając tym samym niepewność związaną z wypłatami w długim czasie, a jednocześnie osoby uprawnione mają szanse w tym okresie dowiedzieć się o zmianach w prawie, by złożyć wniosek o odszkodowanie. Szacuje się, że liczba osób, które będą mogły skorzystać z tego uprawnienia będzie niewielka – ok. 40 osób. Warto podkreślić,że nawet, gdyby każda z tych osób dostała odszkodowanie w maksymalnej wysokości, to byłoby niewielkie obciążenie dla budżetu, a osoby, które ucierpiały na skutek komunistycznego systemu otrzymałyby pewną rekompensatę od wolnego państwa.