Niedawno radni Jarocina utworzyli w swoim mieście jednostkę pomocniczą o nazwie Sołectwo „Tadeusza Kościuszki” po to, by można było wydzielić dla niej z budżetu miasta fundusz sołecki. Zgodnie z założeniami ustawodawcy, mechanizm funduszu sołeckiego miał służyć ułatwieniu rozwoju terenów wiejskich. W konsekwencji, prawo do otrzymywania wyodrębnionych z budżetu gminy nie przysługuje jednostkom pomocniczym gmin miejskich – dzielnicom czy osiedlom. Jednocześnie jednak, jak argumentowali radni Jarocina, prawo nie zakazuje tworzenia sołectw w miastach – stąd też pomysł powołania sołectwa „Tadeusza Kościuszki”, które mogłoby otrzymywać środki na realizację przedsięwzięć służących poprawie warunków życia mieszkańców.

Uchwałą, na mocy której utworzono sołectwo w Jarocinie, zainteresował się jednak wojewoda wielkopolski. W opinii organu nadzoru, jej postanowienia w rażący sposób naruszają obowiązujące przepisy. Wojewoda wskazał, że na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym rada gminy może tworzyć w drodze uchwały jednostki pomocnicze – sołectwa, dzielnice, osiedla i inne – których organizacja i zakres działania określają odrębne statuty. Tworząc jednostki pomocnicze, „gmina musi uwzględniać obowiązujące prawo, kierując się jednocześnie standardami demokratycznego państwa prawnego.” W przepisach nie znajdziemy wprawdzie definicji „sołectwa”, z etymologicznego punktu widzenia można jednak określić je jako „wieś” lub „sąsiadujące ze sobą wsie”.

„Organem uchwałodawczym jest zebranie wiejskie, organami wykonawczymi są sołtys i rada sołecka (jako organ pomocniczy), wybierane przez mieszkańców wsi. Także obecnie przyjmowane rozwiązania w gminach, które zdecydowały się na wyodrębnienie jednostek pomocniczych, potwierdzają wyodrębnianie sołectw na terenie gmin wiejskich, a dzielnic, osiedli na terenie gmin miejskich.”

W literaturze i na gruncie orzecznictwa natomiast przyjmuje się, że „sołectwa są specyficznymi i jednymi z najmniejszych jednostek pomocniczych o najsilniejszych więzach łączących mieszkańców, usytuowanych na terenach o charakterze wiejskim. Pod względem funkcjonalnym, społecznym i gospodarczym jednostek tych nie można zrównywać z innymi jednostkami pomocniczymi, które powstały na terenach o charakterze miejskim (osiedla, dzielnice) i które w stosunku do sołectw dysponują znacznym potencjałem demograficznym i ekonomicznym.” Zarówno więc przepisy, jak i doktryna prawa określają sołectwo jako jednostkę pomocniczą o wyraźnie wiejskim charakterze. Jak wskazuje wojewoda, Jarocin ma charakter zurbanizowany, jego tereny nie są wykorzystywane na działalność rolniczą, posiada prawa miejskie i status miasta – nie ma więc żadnych cech obszaru wiejskiego. Stąd też utworzenie w nim sołectwa należy uznać za niedopuszczalne.