Zapytajmy więc, jakich satysfakcji może oczekiwać sędzia za spełnienie tych twardych wymogów, za podporządkowanie swojego życia profesji sędziowskiej?

Nie ma wątpliwości, że dobry sędzia może upatrywać swego interesu w oczekiwaniu szacunku, jakim otaczają go ludzie, w osobistej satysfakcji z racji bezstronnego stosowania prawa w zapewnieniu mu wysokiego standardu materialnego. Im mniej heroizmu wymaga od sędziego dany system prawa, czy system społeczny, tym lepsze są: owo prawo i ów system.

### p br ###

1^ Artykuł stanowi rozszerzoną wersję wykładu (keynote speech) jaki wygłosiłem na rozpoczęcie roku sądowego 2016 w Europejskim Trybunale Praw Człowieka w Strasburgu 29 stycznia 2016 roku.
2^ Przekonuje o tym najnowsze odkrycie archeologów brytyjskich, którzy w prowadzonych przez kilka lat pracach przy budowie drapacza chmur w Londynie odkryli w głębokich warstwach gleby 405 drewnianych tabliczek pokrytych woskiem. Na 19 tabliczkach dało się odczytać fragmenty łacińskich zapisów z lat 43-86 AD. Wynika z nich, że w założonym przez rzymską kohortę forcie pojawili się obok żołnierzy, co oczywiste, kupcy, browarnicy, ale i sędziowie. (zob. opublikowane 1 czerwca tego roku relacje z wyjątkowo ważnych odkryć: Britain’s oldest writing found buried near London Tube station, newscientist.com ; Ancient Roman IOUs Found Beneath Bloomberg's New London HQ, nationalgeographic.com; Britain's oldest handwritten documents discovered in City of London, telegraph.co.uk
).O sędziach w starożytności greckiej i rzymskiej, zob. Wacław Osuchowski, Zarys rzymskiego prawa prywatnego. Warszawa 1966. PWN, s. 152-157; Karol Koranyi, Powszechna historia państwa i prawa. T. 1. Starożytność. Warszawa 1961, PWN, s. 77. Zob. też: J. M. Kelly, Studies in Civil Judicature of Roman Rupublic, Oxford 1976, s. 71-92; Corenzo Gagilardi, La figura del giudice private del process civile romano. Per un’analisi storico-socilogica sulla base della fonti letariare (da Plauto a Marcrobio), Milano 2007, s. 199-217.
3^ Israel Drapkin, The Art of Sentencing: Some Criminological Considerations, Reports of UNAFEI, Tokyo, 1979, nr 16, s. 53.
4^ Salomon Ladier, Proces karny w Talmudzie, Lwów 1933, Jaeger, s. 46.
5^ Tomasz z Akwinu, Cnoty społeczne pokrewne sprawiedliwości. Londyn 1972 Veritas, qu.110, 4, 5.
6^ W.I. Lenin, Dzieła wszystkie, Warszawa 1989, t. 44, s. 317, 379, 394.
7^ Ingo Müller, Hitler’s Justice. The Courts of the Third Reich. Harvard University Press 1991; Helmut Ortne, Der Hinrichter: Roland Freisler – Mörder im Dienste Hitlers. Nomen 2009.
8^ Zasada 8 niezawisłości sądownictwa ONZ z 1985 r. głosi, że „sędziowie zawsze powinni postępować tak aby chronić godność ich urzędu oraz bezstronność i niezawisłość sądownictwa”, zaś z zasady 10 wynika nakaz aby sędziowie byli „jednostkami prawnymi i kompetentnymi, mającymi odpowiednie wykształcenie i kwalifikacje prawnicze”, zob. A. Rzepliński, 1981, Niezawisłość sądownictwa w świetle norm ONZ, „Tygodnik Powszechny”, 1987, nr 33. Podobnie brzmią normy międzynarodowe przyjęte przez Międzynarodową Komisję Prawników oraz przez Stowarzyszenie Prawnicze Azji i Zachodniego Pacyfiku (zob. World Conference On the Independence of Justice, Working Documents, Montreal, June 5-10, 1983).
9^ Andrzej Rzepliński, Die Justiz in der Volksrepublik Polen. Dieter Simon (Vorwort). Frankfurt am Main 1996.
10^ Zob. Gustaw Radbruch, Filozofia prawa, Warszawa 2012, s. 79–84, 241–243.
11^ Ewa Łętowska, Prawo bywa bardzo piękne, wywiad w Programie III Polskiego Radia z 27 lutego 2011
12^ Zob. Ronald Dworkin, Biorąc prawa poważnie, Warszawa 1998; tenże, Imperium prawa, Warszawa 2006.
13^ Zob. Marek Safjan, Wyzwania dla państwa prawa, Warszawa 2007, s. 81–82.
14^ Zob. Agnieszka Kacprzak, Jerzy Krzynówek, Witold Wołodkiewicz, Rugulae iuris. Łacińskie inskrypcje na kolumnach Sądu Najwyższego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2006, s. 92–93.
15^ Lech Gardocki, Naprawdę jesteśmy trzecią władzą, Warszawa 2008, s. 119.
16^ Aharon Barak, The Judge In a Democracy. Princeton 2006, s. 311.
17^ Zob. np. Maria Stanowska, Adam Strzembosz, Sędziowie warszawscy w czasie próby 1981–1988, Warszawa 2005, s. 255–257.
18^ Zob. Maria Stanowska, Adam Strzembosz, dz. cyt.; Hans Petter Graver, Judges Against Justice. On Judges When the Rule of Law is Under Attack. Berlin Heidelberg 2015, s. 259-270.
19^ Zob. Agnieszka Kacprzak, Jerzy Krzynówek, Witold Wołodkiewicz, dz. cyt., s. 103.