Redakcja Obserwatora Konstytucyjnego udostępnia kolejny artykuł z serii referatów, przedstawionych podczas październikowej konferencji "Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w pierwszych dekadach XXI wieku wobec wyzwań politycznych, gospodarczych, technologicznych i społecznych", która odbyła się w Trybunale Konstytucyjnym 17 października ubiegłego roku. Wszystkie referaty zostały wydane w tomie "Zagadnień Sądownictwa Konstytucyjnego" nr 1(3)/2012, opublikowanym w maju 2013. Całość jest dostępna na internetowej stronie Trybunału.

1. Uwagi ogólne

Niniejsze opracowanie poświęcone zostało problematyce dopuszczalności ograniczenia – ze względu na przesłankę bezpieczeństwa państwa – praw i wolności osób pełniących funkcje w służbie publicznej. Sygnalizowany problem zasługuje na szczególne potraktowanie. Dobitnie wykazały to wydarzenia z ostatnich kilkunastu lat, które określiły zadania państwa w zakresie bezpieczeństwa w nowym świetle. Mowa tutaj w szczególności o pojawiających się zagrożeniach o charakterze terrorystycznym czy różnego rodzaju kataklizmach i klęskach żywiołowych, a nawet przedłużającego się kryzysu gospodarczego oraz występujących kryzysach politycznych. Nie ulega wątpliwości, że zjawiska te wykazały potrzebę istnienia silnego państwa, zdolnego sprostać nowym wyzwaniom.

Podjęte we wstępie zamierzenie wymaga w pierwszej kolejności zdefiniowania pojęć: służby publicznej oraz bezpieczeństwa państwa, a następnie omówienia zasady proporcjonalności ograniczeń konstytucyjnych praw i wolności oraz wytycznych z niej wynikających. Stanowić to będzie podstawę do podjęcia próby określenia granic ingerencji państwa w prawa osób pełniących funkcje w służbie publicznej.

W ustawodawstwie polskim brak jest legalnej definicji służby publicznej. Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (dalej: TK lub Trybunał) wynika, że pojęcie służby publicznej odnosi się do szeroko rozumianych organów państwowych, tj. w szczególności do: władzy ustawodawczej, samorządu terytorialnego, sądownictwa, policji, służb, straży, wojska. W piśmiennictwie definiuje się służbę, jako „(...) trwałe wykonywanie wszelkich zajęć związanych bezpośrednio lub pośrednio z realizacją władzy publicznej, wypełnianiem funkcji publicznych lub zaspakajaniem potrzeb publicznych”. Prowadzi to do wniosku, że służba publiczna to szczególny rodzaj służby na rzecz państwa, wykonywanej przez specjalnie powołany do tego korpus (np. urzędniczy, wojskowy, sądowy). Zdefiniowanie pojęcia służby publicznej stanowi podstawę dla podjęcia dyskusji na temat dopuszczalności ograniczania praw osób pełniących funkcje w służbie ze względu na przesłankę bezpieczeństwa państwa.