W aspekcie materialnym ograniczenia praw i wolności mogą być ustanawiane tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób, przy czym ustanowione ograniczenia nie mogą naruszać istoty ograniczanego prawa czy wolności. Ustrojodawca w art. 31 ust. 3 zd. 1 ustawy zasadniczej szczególny nacisk położył na kryterium „konieczności w demokratycznym państwie”. Oznacza to – jak słusznie podkreśla TK – „że każde ograniczenie praw i wolności jednostki musi być w pierwszej kolejności oceniane w płaszczyźnie pytania, czy było ono «konieczne», czyli – innymi słowy, czy tego samego celu (efektu) nie można było osiągnąć przy użyciu innych środków, mniej uciążliwych dla obywatela, bo słabiej (bardziej płytko) ingerujących w sferę jego praw i wolności. Organy państwowe, ograniczając prawa człowieka, nie mogą naruszać fundamentalnej zasady równości szans w życiu politycznym. Żadne inne przesłanki nie stanowią podstawy do ograniczania praw człowieka. Artykuł 31 ust 3. ustawy zasadniczej wzorowany jest na klauzulach ograniczających, zamieszczonych w Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych (art. 12 ust. 3, art. 14 ust. 1, art. 18 ust. 3, art. 19 ust. 2, art. 21, art. 22 ust 2) oraz europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (art. 8 ust. 2, art. 9 ust. 2, art. 10 ust. 2, art. 11 ust. 2). Ustalenie wykładni tego przepisu nastręczało ogromne problemy, w szczególności, czy przepis ten stanowi samodzielną podstawę do ograniczania praw i wolności obywatelskich. Podzielić należy prezentowany, w szczególności przez K. Wojtyczka pogląd, że art. 31 ust. 1 ustawy zasadniczej nie daje podstaw do takiej interpretacji. Artykuł ten określa wyłącznie przesłanki, jakie muszą spełniać ograniczenia. Zatem funkcją tego przepisu jest wyznaczenie nieprzekraczalnych granic ingerencji państwa dla praw zagwarantowanych w ustawie zasadniczej.