Redakcja Obserwatora Konstytucyjnego udostępnia kolejny artykuł z serii referatów, przedstawionych podczas październikowej konferencji "Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w pierwszych dekadach XXI wieku wobec wyzwań politycznych, gospodarczych, technologicznych i społecznych", która odbyła się w Trybunale Konstytucyjnym 17 października ubiegłego roku. Wszystkie referaty zostały wydane w tomie "Zagadnień Sądownictwa Konstytucyjnego" nr 1(3)/2012, opublikowanym w maju 2013. Całość (wraz z przypisami, z których ze względów technicznych zrezygnowaliśmy) jest dostępna na internetowej stronie Trybunału. Tytuł został skrócony przez redakcję.

1. Wprowadzenie

Upływ piętnastu lat od wejścia w życie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej skłania do szerszej refleksji nad funkcjonowaniem poszczególnych instytucji ustano­wionych w niej przez ustrojodawcę. Pośród wielu tych instytucji szczególne zainte­resowanie wzbudza działanie jednego z trzech segmentów rozdzielonych władz pań­stwowych – władzy wykonawczej. Sprzyja temu kilka czynników.

Pierwszym z nich jest przyjęta w art. 10 Konstytucji konstrukcja opierająca funk­cjonowanie tego segmentu władzy na zasadzie dualizmu. Jej sprawowanie powierzo­no bowiem Prezydentowi RP oraz Radzie Ministrów – dwóm, wprawdzie odrębnym, organom państwowym, które jednak pod względem organizacyjnym i funkcjonalnym tworzą jednolity segment władzy. Konstrukcja ta implikuje zbadanie, jak w przyję­tym przedziale temporalnym kształtowało się rzeczywiste funkcjonowanie obu tych organów.

Drugi czynnik świadczący o istocie podjętego problemu to fakt, że ustawodawca konstytucyjny przyznał każdemu z podmiotów polskiej władzy wykonawczej względ­ną autonomię, wyposażając je w katalog samodzielnych funkcji i kompetencji. Ich rola w piastowaniu tego segmentu władzy pozostaje zasadniczo odmienna, co stanowi naturalną konsekwencję zróżnicowania przypisanych im zadań ustrojowych oraz po­siadanej legitymacji demokratycznej. Związane z tym zagadnienie rozdzielenia owych funkcji i kompetencji stanowi istotny atrybut koncepcji ustrojowej państwa.

Po trzecie, wypada zauważyć, że model polskiej władzy wykonawczej nie wpisu­je się w żadną z klasycznych koncepcji systemów rządów znanych doktrynie prawa konstytucyjnego. Przyjęty model jest tworem hybrydalnym. Stanowi on swoistą kompilację mechanizmów charakterystycznych zarówno dla systemu parlamentarne­go (a w zasadzie jego „kanclerskiej” odmiany), jak i modelu prezydenckiego. Z tego pierwszego zaczerpnięto regulacje określające konstrukcję ustrojową Rady Ministrów na czele z premierem jako szefem rządu. Natomiast z systemu prezydenckiego recypowano mechanizmy kształtujące pozycję ustrojową Prezydenta RP.