Podobnie jest też z rejestrowaniem informacji o przyczynie nieważności oddawanych głosów. Odpowiedni zapis został usunięty podczas prac nad obowiązującym od 2011 roku kodeksem wyborczym i trudno dzisiaj znaleźć zaangażowaną w ówczesne prace legislacyjne osobę, która potrafiłaby wyjaśnić klarownie przyczyny tej decyzji. Teraz mamy do tych rozwiązań powrócić - i dobrze - ale czy nie można było wcześniej przeprowadzić rzetelnej oceny skutków regulacji i uniknąć związanego z tą kwestią okołowyborczego zamieszania?

Głośniej nad tą urną, czyli czas na zmiany

Jeśli chcemy, jak deklaruje się w uzasadnieniu do prezydenckiego projektu, zwiększyć frekwencję wyborczą i wzmocnić prawo obywateli do bycia wybranymi do organów władzy publicznej, potrzebujemy bardziej zdecydowanych zmian. Powinny one zmierzać w stronę zwiększenia kontroli podmiotów uczestniczących w wyborczej rozgrywce już w trakcie kampanii wyborczej (obecnie prowadzi się ją przede wszystkim już po wyborach) i silniejszego włączenia w ten proces obywateli.

Do tego potrzebujemy jednak liczniejszego i wyposażonego w odpowiednie kompetencje (być może nawet śledcze) zespołu urzędników, bo w tym zakresie, także w porównaniu do demokracji zachodnich, Krajowe Biuro Wyborcze jest wysoce niedofinansowane. Większe zaangażowanie w ocenę przebiegu procedur wyborczych winny też wykazywać uprawnione do tego organy ścigania, kontroli skarbowej i sądy. Obywatelom należy natomiast stworzyć warunki ułatwiające wgląd w aktualizowane na bieżąco informacje o źródłach i wysokości środków pozyskiwanych przez komitety wyborcze oraz ponoszonych przez nie wydatkach. Każdy podmiot uczestniczący w wyborach (niezależnie czy chodzi o komitet założony przez wyborców czy partię polityczną) powinien być zobowiązany do ujawniania w Internecie możliwie szczegółowych informacji finansowych o swojej działalności. Bez tych zmian trudno mówić o faktycznym zwiększeniu przejrzystości procesu wyborczego i istnieniu po stronie obywateli warunków do dokonywania świadomego wyboru. Nie można też spodziewać się jakościowych zmian w tym zakresie i zwiększenia poziomu zainteresowania obywateli udziałem w procesach demokratycznych.
Instytut Spraw Publicznych