Marszałek Sejmu R. Sikorski podpisuje postanowienie o zarządzeniu wyborów prezydenckich. Foto: P. Kula

Podstawową zasadą gospodarki finansowej podmiotów uczestniczących w wyborach jest jawność i przejrzystość (transparentność) finansowania kampanii wyborczej. Zasada ta dotyczy wszystkich typów wyborów, w tym również wyborów na urząd Prezydenta RP. Jawność finansowania obejmuje zarówno jawność źródeł pozyskiwania środków (legalność), jak i sposób ich wykorzystania wraz z obowiązkiem ujawniania informacji finansowych (sprawozdań) o dochodach i wydatkach. Finansowanie kampanii wyborczej podlega urzędowej kontroli Państwowej Komisji Wyborczej oraz szerokiej kontroli społecznej. PKW ma obowiązek udostępniania do wglądu wykazu wpłat obywateli polskich na rzecz komitetu wyborczego wyborców. Finansowanie wyborów prezydenckich jest w zasadzie podobne do zasad obowiązujących w wyborach parlamentarnych, z tą różnicą, że funduszem wyborczym w wyborach prezydenckich zarządza nie partia polityczna, lecz pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego wyborców.

Drugą ważną zasadą finansowania prezydenckiej kampanii wyborczej jest reguła zamkniętego katalogu źródeł pozyskiwania środków pieniężnych na cele wyborcze. Kodeks wyborczy szczegółowo określa, kto, w jaki sposób i do jakiej wysokości (limitowanie) może finansować kampanię wyborczą. Środki finansowe komitetu wyborczego wyborców kandydata na Prezydenta RP mogą pochodzić wyłącznie:

• Z wpłat obywateli polskich mających miejsce stałego zamieszkania na terenie kraju;

• Z funduszy wyborczych partii politycznych;

• Z kredytów bankowych.

Wysokość wpłat obywateli polskich oraz samego kandydata na urząd Prezydenta RP jest limitowana i nie może przekraczać: od obywatela 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę; od samego kandydata na Prezydenta RP 45-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. W praktyce wyborczej PKW podaje do publicznej wiadomości wysokość kwotową tych limitów. Środki finansowe komitetu wyborczego mogą być gromadzone tylko na jednym rachunku bankowym i wpłacane jedynie czekiem rozrachunkowym, przelewem lub kartą płatniczą. Wpłat na rzecz komitetu obywatelskiego nie może dokonywać obywatel Unii Europejskiej.

Środki finansowe funduszu wyborczego partii politycznych, w celu finansowania udziału partii w wyborach do Sejmu, Senatu, w wyborach na urząd Prezydenta RP, w wyborach do samorządu terytorialnego, a także udziału w kampaniach referendalnych są tworzone na podstawie ustawy o partiach politycznych. Obowiązują tam również limity, rygory i szczegółowe procedury postępowania oraz obowiązek sprawozdania do PKW. Im bogatsza jest partia polityczna, (posiada wyższą subwencję z budżetu państwa), tym większe kwoty może przeznaczać na konkretną kampanię wyborczą. Wysokość wsparcia komitetu wyborczego wyborców kandydata na Prezydenta RP przez fundusz wyborczy partii politycznych, nie jest limitowa. Wynika z tego, że komitety wyborcze wyborców, które nie mają zasilania od partii politycznej, mają mniej środków na kampanię wyborczą i w konsekwencji mniejsze szanse wyborcze.