W dniu 26.09.2016 r. na stronach internetowych „Rzeczpospolitej” pojawił się artykuł zatytułowany „Mandaty: ukaranemu nie będzie się opłacało iść do sądu”¹. W tekście tym jego autorka opisuje najnowszy pomysł Ministerstwa Sprawiedliwości, który – w założeniu – ma posłużyć odciążeniu polskich sądów od konieczności rozpoznawania spraw o wykroczenia.

Pomysł polega na tym, aby zaskarżenie przez osobę obwinioną o popełnienie wykroczenia mandatu wystawionego przez Policję albo inną uprawnioną do tego służbę wiązało się – w przypadku skazania obwinionego – z koniecznością nałożenia przez sąd wyższej grzywny niż ta wskazana w treści mandatu. Ministerstwo Sprawiedliwości chce też wyeliminować uprawnienie polegające na odmowie przyjęcia mandatu. Pomysły te są jednak sprzeczne z konstytucyjnie zagwarantowanym prawem do sądu i uderzają w obywateli. Efekt w postaci odciążenia sądów od konieczności rozpoznawania prostych spraw o wykroczenia można natomiast osiągnąć w inny sposób.

Opis przypadku

Obowiązujący Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia² przewiduje, że jednym z trybów rozpoznawania takich spraw jest tzw. postępowanie mandatowe (art. 95 i nast. k.p.w.). Jest to bodaj najpopularniejszy sposób rozstrzygania spraw o wykroczenia. Postępowanie mandatowe może prowadzić Policja albo inne uprawnione organy (art. 95 § 1 k.p.w.) i kończy się ono – w zasadzie – nałożeniem na osobę obwinioną o popełnienie wykroczenia mandatu określającego grzywnę, która stanowi karę za popełnione wykroczenie. Obwiniony o popełnienie wykroczenia, w aktualnym stanie prawnym, może zwrócić się do sądu z wnioskiem o uchylenie prawomocnego mandatu (art. 101 § 1 k.p.w.). Może także odmówić przyjęcia mandatu (art. 97 § 2 k.p.w.). W ostatnim przypadku, a także wówczas, gdy obwiniony nie uiścił grzywny określonej w mandacie zaocznym (wystawianym pod nieobecność sprawcy wykroczenia, gdy nie zachodzą wątpliwości co do osoby tego sprawcy), organ, którego funkcjonariusz wystawił mandat (i nałożył tym samym grzywnę za popełnienie wykroczenia) winien wystąpić do sądu z wnioskiem o ukaranie sprawcy wykroczenia.

Opisany na wstępie pomysł Ministerstwa Sprawiedliwości ma wyeliminować możliwość odmowy przyjęcia mandatu i – jak należy zakładać – wprowadzić szczególny tryb jego zaskarżenia. W przypadku zaskarżenia mandatu i skazania skarżącego przez sąd, ten ostatni ma być zobligowany do ukarania sprawcy wykroczenia wyższą grzywną niż ta określona w treści mandatu.